Ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Ριζόκαστρο-Belvedere στα Καστελλιανά

 

Ο  ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου βρίσκεται στο λόφο Κάστελλο, στα Καστελλιανά της πρώην επαρχίας Μονοφατσίου (δείτε εδώ).

Ο λόφος ήταν οχυρωμένος και ονομαζόταν Ριζόκαστρο ενώ από την Ενετοκρατία κι έπειτα μετονομάστηκε σε Belvedere. Φέρεται να κατοικήθηκε από την αρχαιότητα μέχρι και τον 17ο αιώνα.

Πάνω στο λόφο συναντάμε τουλάχιστον πέντε ναούς ή τα ερείπια τους με το ναό των Εισοδίων να παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκεπή ναό που στεγάζεται με ημικυλινδρική καμάρα, ενισχυμένη με σφενδόνια.

Στην ανατολική πλευρά του εξέχει η καμπύλη αψίδα του Ιερού. Το δυτικό τμήμα του κτίσματος, μεταγενέστερα, επεκτάθηκε με την προσθήκη νάρθηκα που καλύπτεται με οξυκόρυφη καμάρα και επικοινωνεί με τon κυρίως ναό με τοξωτό άνοιγμα.

Η αρχική είσοδος του μνημείου βρίσκεται στα νότια, όπου φαίνεται το ορθογώνιο θύρωμα με ένα οξυκόρυφο ανακουφιστικό τόξο. Στη δυτική πλευρά του νάρθηκα ανοίγεται επίσης ένα θύρωμα μνημειώδες και γοτθικίζον από την περίοδο της Ενετοκρατίας.

Ο ναός στην αρχική του μορφή εκτιμάται πως ήταν κατάγραφος με τοιχογραφίες δυο διαφορετικών περιόδων.

Από τον παλαιότερο, χρονολογικά, τοιχογραφικό διάκοσμο του κυρίως ναού σώζονται μόνο ελάχιστα σπαράγματα παραστάσεων, κυρίως στο βόρειο τμήμα της ημικυλινδρικής καμάρας. Δυστυχώς λόγω της κακής κατάστασης τους, εξαιτίας της αποσάρθρωσης των κονιαμάτων, δεν έχουν αναγνωριστεί.

Το ίδιο ισχύει και για τις τοιχογραφίες του νάρθηκα, οι οποίες σώζονται αποσπασματικά και δεν προσφέρουν στοιχεία ασφαλούς εικονογραφικής ταύτισης.

Διακρίνονται ωστόσο μορφές Αγίων, σε στηθάρια, που κοσμούν το ενισχυτικό σφενδόνιο, καθώς επίσης τμήμα πλατιάς και πολυπρόσωπης σύνθεσης της Δευτέρας Παρουσίας. Ακόμα βλέπουμε ίχνη τοιχογραφιών που εικονίζουν σκηνές του βίου της Θεοτόκου και ειδικότερα την Προσευχή του Ιωακείμ και της Άννας, τη Γέννηση της Θεοτόκου, την Κολακεία, την Ευλογία της Παρθένου, τα Εισόδια. Ξεχωρίζουν, τέλος, μορφές έφιππων στρατιωτικών και ολόσωμων μετωπικών Αγίων.

Οι παραστάσεις αυτές χρονολογούνται, βάσει τεχνοτροπικών κριτηρίων, στον 14^ο αιώνα.

Το 2000, στο πλαίσιο προγράμματος έγιναν στο ναό εργασίες στερέωσης, ενίσχυσης και άλλες προκειμένου να περιοριστεί η φθορά του χρόνου.

Πηγη: Αρχαιολογικό Δελτίον 55, (2000).