Το Χαράκι του Σπαστή πάνω από το Καστρί Βιάννου: Η παράδοση για την κατάρα που το άνοιξε στα δυο

 

Σε κοντινή απόσταση από το Καστρί Βιάννου, σε μια τοποθεσία άγρια και επιβλητική βρίσκεται το περίφημο Χαράκι του Σπαστή ή Σπαστής.

Η εικόνα του είναι άκρως εντυπωσιακή καθώς μοιάζει αυτό, των τεραστίων διαστάσεων, βράχο να τον έχει ανοίξει κανείς στα δύο κατά τρόπο υπερφυσικό.

Πάνω στο Χαράκι του Σπαστή έχει εντοπιστεί, όπως μας ενημέρωσε ο αρχαιολόγος Krzystof Nowicki, ο οποίος ασχολείται συστηματικά με τους οικισμούς των λεγόμενων Σκοτεινών Χρόνων στην Κρήτη, καταφύγιο της Πρωτομινωικής Περιόδου II,  ενδεχομένως και III.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, για ένα μικρό αλλά σημαντικό αρχαιολογικό χώρο που δυστυχώς πριν από τους αρχαιολόγους είχαν εντοπίσει αρχαιοκάπηλοι, με ότι αυτό συνεπάγεται για την απώλεια σημαντικών προς μελέτη στοιχείων.

Πάνω στο Σπαστή απομεινάρια του καταφυγίου (φώτο Krzystof Nowicki)

Η λαϊκή παράδοση έχει φροντίσει πάντως να δώσει τη δική της εκδοχή για το Χαράκι του Σπαστή, και τη θραύση του η οποία παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, στην κοντινή μονή του Αγίου Δημητρίου, που σήμερα είναι έρημη και σώζεται μόνο το καθολικό της, είχε καταφύγει μια χριστιανή κοπέλα, κατά την Τουρκοκρατία,  για να σωθεί από την οθωμανική βαρβαρότητα.

Λέγεται πως ήταν κόρη κάποιου Μανώλη Σιτανού ή Κουρνού από τον Αχεντριά. Οι Οθωμανοί είχαν σφάξει τον αδελφό της και ήθελαν να κακοποιήσουν και την ίδια . Ο πατέρας της όμως κατάφερε να σκοτώσει τον διώκτη της και αφού της φόρεσε ανδρικά ρούχα την οδήγησε μακριά από την περιοχή όπου συνέβη το αιματηρό επεισόδιο.

Δυστυχώς ο πατέρας δεν κατάφερε να γλιτώσει από το μένος των κατακτητών. Η κοπέλα όμως αφού περιπλανήθηκε αρκετά βρήκε καταφύγιο στο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου. Οι μοναχοί την έκρυψαν χωρίς να καταλάβουν ότι ήταν γυναίκα γιατί ήταν "μουστακάτη", αντρογυναίκα και με ανδρικά ρούχα.

Έτσι έμεινε στη μονή και έγινε μοναχός. Μια μέρα ο ηγούμενος την έστειλε στο μύλο να αλέσει σιτάρι κι εκεί η μυλωνού, που ονομαζόταν Ραμπιέ, την προσέγγισε ερωτικά χωρίς να ξέρει πως ήταν γυναίκα.

 Εκείνη φυσικά αρνήθηκε και τότε η μυλωνού για να πάρει εκδίκηση κατήγγειλε πως της άσκησε βία ο μοναχός και την άφησε έγκυο. Ο αγάς του χωριού μαζί με άλλους πρόκριτους, μετά απ αυτή τη συκοφαντία, πήγαν στο μοναστήρι και αναζήτησαν τον καλόγερο που είχε κάνει την ατιμία. Όταν η δήθεν παθούσα τον αναγνώρισε ο αγάς σήκωσε το σπαθί του να τον σκοτώσει, όμως μια αόρατη δύναμη κράτησε το χέρι του ακίνητο, λες και ήταν δεμένο με αλυσίδες.

Ο μοναχός τότε αναγκάστηκε να αποκαλύψει την ταυτότητα του και να βεβαιώσει πως ήταν γυναίκα. Η αποκάλυψη όμως αυτή ντρόπιασε ακόμα περισσότερο και εξαγρίωσε τους Οθωμανούς που διέταξαν αμέσως όλοι οι μοναχοί να εγκαταλείψουν το μοναστήρι. Έτσι θα μπορούσαν να σφετεριστούν και την περιουσία του.

Οι μοναχοί με πόνο ψυχής έκαναν την τελευταία λειτουργία τους, έκρυψαν την καμπάνα, τα ιερά σκεύη κι ότι άλλο πολύτιμο σε μια σπηλιά της περιοχής, με την ελπίδα πως θα γυρίσουν πίσω να τα πάρουν.Μετά πετάλωσαν ανάποδα τα μουλάρια τους για να χαθούν τα ίχνη τους και έφυγαν προς τα δυτικά.

Βγαίνοντας από τη μονή σταμάτησαν σε ένα μεγάλο βράχο που υπήρχε και κοίταξαν τελευταία φορά το μοναστήρι. Ο ηγούμενος τότε διάβασε τη φοβερή ψαλμοκατάρα σε βάρος εκείνων που καταδυνάστευαν την πατρίδα και ήταν υπεύθυνοι για τη φυγή τους.

Ήταν τόσο βαριά αυτή η κατάρα και το ανάθεμα που τελειώνοντας την ο ηγούμενος ένας μοναχός του είπε:

Γέροντα βαριά και αβάσταχτη για ανθρώπους είναι αυτή η κατάρα γι αυτό ας πάρει το χαράκι τη μισή.

Τότε λέγεται πως ο συμπαγής βράχος που ήταν δίπλα τους έσπασε στα δύο και από τότε ονομάστηκε Χαράκι του Σπαστή.

Οι μοναχοί συνέχισαν την πορεία τους και έφτασαν στη θέση Απεζεμπέ, στην ανατολική όχθη του Αναποδάρη, όπου σκέφτηκαν να κτίσουν το μοναστήρι τους. Δε βρήκαν όμως το μέρος κατάλληλο και προχώρησαν μέχρι που κατέληξαν στην Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου στις Απεξανές, όπου τελικά εντάχθηκαν στην εκεί αδελφότητα.

Πηγή: "Παλαιοί Τοιχογραφημένοι ναοί στο Χόνδρο Βιάννου-Ιστορία και Παράδοση", του Αντωνίου Εμμ. Στιβακτάκη, δημοσίευση στην Επιστημονική Περιοδική Έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου «Νέα Χριστιανική Κρήτη».