Ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στην Αύγο Καβουσίου

Στην καρδιά της κοιλάδας της Αύγου στο Καβούσι, στο μετόχι των Σφακιώτιδων όπως λέγεται το σημείο, βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Είναι αφιερωμένος στο Γενέσιον του Τιμίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου και  γιορτάζει κάθε χρόνο στις  24 Ιουνίου.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο κτίσμα, ξυλοσκεπές με δίρριχτη στέγη.Ο κτήτορας του ναού επέλεξε να τον οικοδομήσει πάνω σε ένα φυσικό βράχο. Συγκεκριμένα η Πρόθεση και η Αγία Τράπεζα είναι λαξευμένες πάνω στο βράχο.Σε αντίθεση με άλλους ναούς εδώ το Ιερό Βήμα δεν διαθέτει αγιοθύριδο.

Ο λιτός  ναός είναι πιθανόν να οικοδομήθηκε την πρώτη περίοδο της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, περίοδο έσχατης πενίας και εξαθλίωσης για τον Κρητικό πληθυσμό λόγω των επαναστάσεων και της δυσφορίας που χαρακτήριζαν ιστορικά την περίοδο αυτή.

Κατά την Τουρκοκρατία ο ναός περιήλθε στα χέρια Οθωμανού Αγά που τον μετέτρεψε σε αποθήκη κρασιού. Αυτό μαρτυρά η  κατασκευή μεγάλου ανοικτού, λαξευτού-κτιστού ληνού (πατητήρι), με κτιστό υπολήνιο, στην νότια πλευρά του κτίσματος.

Στις αναστηλωτικές εργασίες του ναού, από τον Ιούνιο του 2003 έως τον Μάιο του 2004, βρέθηκε πλήθος θραυσμάτων από πιθάρια κρασιού στο εσωτερικό του. Εξάλλου αν παρατηρήσει κανείς και τη νότια είσοδο θα διαπιστώσει πως το πελέκι του θυρώματος έχει «φαγωθεί» για να μπορούν να εισάγουν στο εσωτερικό του κτίσματος τα πυθάρια.

Μετά την καταστροφή του ναού και για πολλά χρόνια σώζονταν μόνο οι τοίχοι του χωρίς στέγη, εκτός από το δυτικό που στηριζόταν πάνω σε οχυρωματικό τείχος των ελληνιστικών χρόνων. 

Η αναστήλωση του ερειπωμένου ναού έγινε από την Ενορία Καβουσίου με τη θερμή υποστήριξη δωρητών και αφιερωτών, με χρήματα, υλικά και προσωπική εργασία. Αρχικά συμπληρώθηκε η τοιχοποιία με ντόπια πέτρα από σκληρό σκούρο ασβεστόλιθο μαζί με χώμα και ασβέστη.Η οροφή καλύφθηκε με ξύλινη δίρριχτη στέγη, σκεπασμένη με ρωμαϊκού τύπου κεραμίδια.

Μάλιστα σήμερα ο ναός του Αγίου Ιωάννη είναι ο μοναδικός ξυλόστεγος ναός στο Καβούσι και από τους ελάχιστους στην ύπαιθρο της Κρήτης. 

Εσωτερικά τοποθετήθηκαν χαμηλά πέτρινα θωράκια, όπως αυτά στους πρωτοχριστιανικούς ναούς ενώ προσκυνητάρι, πολυέλαιος, μανουάλια και σταυροί έγιναν με σφυρήλατο σίδερο.

Εκτός από το κτίριο διαμορφώθηκε και ο όμορφος, και γεμάτος πράσινο, υπαίθριος χώρος με πλακόστρωτη αυλή, πλατώματα, πεζούλια και σκαλοπάτια προσαρμοσμένα άψογα στην μορφολογία του εδάφους.

Τα θυρανοίξια του ανακαινισμένου ιερού ναού και η πρώτη Θεία Λειτουργία, μετά από αιώνες, τελέσθηκαν με ιδιαίτερη λαμπρότητα από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας μακαριστό Ευγένιο στις 20 Ιουνίου 2004.

Δυτικά, και σε απόσταση 10 μέτρων από τον ναό, υπάρχει σπηλαιώδης κοιλότητα που διατρυπά τον βράχο σε όλο του τον όγκο. Στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής αποτέλεσε ασφαλή κρυψώνα για τους κατοίκους από το κυνήγι των κατακτητών.

Πολύ κοντά στο ναό βρίσκεται και μια μεγάλη ανοικτή δεξαμενή το επίχρισμα της οποίας φέρει αρκετά χαράγματα με πλοιάρια.

(Πληροφορίες από Λεωνίδα Κουδουμογιαννάκη "Καβούσι: Περιήγηση στη φύση και στον πολιτισμό" )