Ο ναός των Αγίων Αποστόλων στο Καβούσι Ιεράπετρας με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες δυο στρωμάτων

 

Δυτικά στον οικισμό του Καβουσίου συναντάμε τον τοιχογραφημένο ναό των Αγίων Αποστόλων κτισμένο έτσι ώστε να εφάπτεται επί του βυζαντινού τείχους που υπάρχει στο σημείο.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο και καμαροσκεπή ναό, μικρών διαστάσεων, με ένα ενισχυτικό τόξο στο μέσον της καμάρας του, το οποίο δυστυχώς κατέπεσε. Το στοιχείο που τον χαρακτηρίζει είναι ο πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος.

Οι παραστάσεις που σώζονται στο εσωτερικό των Αγίων Αποστόλων ουσιαστικά καλύπτουν δύο στρώματα, εκ των οποίων κυρίαρχο είναι το δεύτερο που βάσει τεχνοτροπικών στοιχείων μπορεί να χρονολογηθεί στην πρώτη δεκαετία του 15ου αιώνα.

Ο συγκεκριμένος ναός έχει την ίδια πλούσια και ενδιαφέρουσα θεματολογία στις τοιχογραφίες του όπως εκείνος του Αγίου Γεωργίου στο Κσβούσι.  

Επιγραφικά χαράγματα με λατινικούς και ελληνικούς χαρακτήρες σώζονται στο βόρειο τοίχο του κυρίως ναού. Στο δυτικό τμήμα του ίδιου τοίχου, πάνω στην ερυθρή ταινία που πλαισιώνει τις μορφές των Αγίων, διακρίνεται σε χάραγμα η χρονολογία 1456, η οποία μάλλον είναι και η αρχαιότερη.

Η θεματολογία των τοιχογραφιών είναι πλούσια και ενδιαφέρουσα, παρά τις φθορές που έχει υποστεί λόγω του χρόνου. Είναι βασισμένη κατά κύριο λόγο στον ιστορικό κύκλο, δηλαδή σκηνές από τη ζωή του Χριστού, από τη Γέννηση μέχρι την Ανάληψη και τη Δευτέρα Παρουσία, από τη ζωή της Θεοτόκου και παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη μαζί με μορφές Αγίων.

Στο δυτικό τοίχο του ναού σώζεται το ανώτερο τμήμα από την παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας όπως και στο νότιο τοίχο. Μάλιστα στον τελευταίο καταλαμβάνει την κατώτερη ζώνη και φθάνει ως το τέμπλο, πράγμα που θεωρείται αρκετά σπάνιο.

Σε ορισμένα σημεία του ναού, κάτω από τα εμφανή στρώματα τοιχογραφιών, έχουν αποκαλυφθεί τμήματα μιας παλαιότερης τοιχογράφησης η οποία όμως δεν μπορεί να χρονολογηθεί με ακρίβεια καθώς δεν συνοδεύεται από επιγραφικές μαρτυρίες.

Στη φάση αυτή ανήκει τμήμα τοιχογραφίας με τη μορφή του Χριστού που διακρίνεται στην κόγχη του Ιερού Βήματος και η Κοινωνία των Αποστόλων κάτω από αυτόν.

Στο βόρειο τοίχο, δεξιά του παραθύρου, σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, μια ολόσωμη γυναικεία μορφή με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος. Πρόκειται για την πρεσβυτέρα κτητόρισσα του ναού με βάση την οποία μπορεί να θεωρηθεί πως το πρώτο στρώμα των τοιχογραφιών ήταν έργο τοπικού εργαστηρίου των μέσων του 14ου αιώνα.

Ο ναός συντηρήθηκε και στερεώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία το 2005 και πανηγυρίζει την ημέρα μνήμης των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στις 29 Ιουνίου καθώς και την ημέρα μνήμης της Συνάξεως των Αποστόλων στις 30 Ιουνίου.

(Με πληροφορίες από Λεωνίδα Κουδουμογιαννάκη και την έκδοση "Καβούσι: Περιήγηση στη φύση και στον πολιτισμό")

Η μορφή της κτητόρισσας

Το τείχος όπου ακουμπά ο ναός