Ο βυζαντινός ναός της Αγίας Άννας στη Ντάγα πάνω από τη Μεγάλη Βρύση- Οι όρκοι στο "χέρι" της Παναγίας

 

Στο ψηλότερο σημείο της Μεγάλης Βρύσης και νοτιοδυτικά του οικισμού, στη θέση Ντάγα, βλέπουμε το δίκλιτο ναό της Αγίας Άννας που η παράδοση θέλει να μετρά πολλούς αιώνες ζωής καθώς, σύμφωνα με αυτήν,έχει γκρεμιστεί κι έχει ανοικοδομηθεί τουλάχιστον τέσσερις φορές.

Εξάλλου το ότι αρχιτεκτονικά η αρχική εικόνα του ήταν διαφορετική το μαρτυρά και το κτίσμα που βλέπουμε σήμερα. Ήταν μεγαλύτερο και περιορίστηκε στα όρια όπου το εκκλησάκι πλέον λειτουργεί (τυφλά αψιδώματα, σφενδόνια με παραστάδες που ξεκινούν από το έδαφος αλλά και τρόπος επικοινωνίας που υπάρχει ανάμεσα στα δυο κλίτη).

Η αρχική φάση του λέγεται πως ανάγεται στην εποχή του Νικηφόρου Φωκά ενώ εκείνη που τελικά έφθασε ως εμάς χρονολογείται στον 14^ο αιώνα.

Ο ναός ήταν τοιχογραφημένος όμως οι παραστάσεις του καταστράφηκαν ενώ μεταγενέστερα δυστυχώς οι τοίχοι σοβαντίστηκαν, άγαρμπα. 

Για το βόρειο κλίτος της Αγίας Άννας δεν υπήρξε ποτέ αμφισβήτηση ως προς την τιμώμενη Αγία ωστόσο στο δεύτερο, με την πάροδο των αιώνων και τις καταστροφές που υπέστη, χάθηκε η μνήμη του τιμώμενου Αγίου. Έτσι μετά από όραμα που είχε μια γυναίκα αφιερώθηκε στον Άγιο Σπυρίδωνα.

 Το "χέρι της Παναγιάς" και οι όρκοι

Σύμφωνα με την παράδοση, στο συγκεκριμένο ναό, όπως συνέβαινε κυρίως σε ναούς του Αγίου Γεωργίου στην Κρήτη, ορκίζονταν μετά από κλοπές.

Αριστερά και χαμηλά στην είσοδο του Αγίου Βήματος, στο νότιο κλίτος, υπάρχει μια σιδερόπετρα, που έλεγαν πως είναι ανάγλυφο το χέρι της Παναγίας. Ηλικιωμένοι κάτοικοι της περιοχής διέσωσαν μαρτυρίες για το ότι γονάτιζαν εκεί μπροστά όσοι ήταν ύποπτοι για κλοπές ή άλλες ζημιές και ορκίζονταν πως δεν είχαν ευθύνη για όσα τους καταμαρτυρούσαν. Αν ωστόσο είχαν ευθύνη δεν τολμούσαν να αγγίξουν "το χέρι της Παναγίας" και να πάρουν όρκο.

Η Αγία Άννα μνημονεύεται από το Μιχαήλ Κόρακα

Ο ναός  της Αγίας Άννας αναφέρεται και στα απομνημονεύματα του Μιχαήλ Κόρακα. 

Από το σημείο εκείνο περνούσαν όσοι κινούνταν από το Ηράκλειο προς τη Μεσαρά:"Πισθοχωρεί ο Κόρακας που τη Μεγάλη Βρύση γιατί δεν είχε δύναμη Τούρκους να πολεμήσει...ο Κόρακας πισθοχωρεί 'που την Αγίαν Άνναν, τα μπαϊράκια τω τουρκω χαρά μεγάλην καναν", αναφέρεται χαρακτηριστικά...

Η περιοχή

Στην περιοχή όπου κτίστηκε η Αγία Άννα φέρεται να υπήρχε νεκροταφείο όπου γίνονταν οι ταφές των μοναχών της μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Ενορίας μεγάλης Βρύσης, η οποία βρίσκεται σε κοντινή απόσταση.Άλλες μαρτυρίες θέλουν να λειτουργούσε γυναικείο μονύδριο στην Αγία Άννα.

Ο τόπος πλησίον του ναού διαθέτει πηγή με άφθονο νερό, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, κι αυτό βοήθησε στο να υπάρξει ζωή  αιώνες πριν. Παρότι το υψόμετρο είναι αρκετά μεγάλο, 750 μέτρα, πέρα από την παρουσία του ορθόδοξου στοιχείου μοιάζει να είχε κατοίκηση, μάρτυρες της οποίας είναι ερειπωμένα απομεινάρια κτισμάτων.

Ο ναός γιορτάζει στις 25 Ιουλίου κι έχουν να λένε για το πανηγύρι του καθώς κτηνοτρόφοι, που έχουν τα κοπάδια τους στην περιοχή, στήνουν ένα πλούσιο τραπέζι για τους πιστούς που τιμούν τη χάρη της Αγίας Άννας.

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από τη σελίδα Ντάγα και το Γιώργο Δουλγεράκη).