Άγιος Παντελεήμονας στο Μπιτζαριανώ: Ένας βυζαντινός ναός σπάνιας ομορφιάς

 

Σε μια καταπράσινη τοποθεσία, ανατολικά του οικισμού Μπιτζαριανώ του δήμου Μινώα Πεδιάδος, βρίσκεται ο εντυπωσιακός βυζαντινός ναός του Αγίου Παντελεήμονα.

Πρόκειται για μια τρίκλιτη καμαροσκεπή βασιλική, η αρχική φάση της οποίας χρονολογείται στο β μισό του 11^ου αιώνα.

Από το αρχικό κτίσμα σώζεται μέρος του νότιου και ο ανατολικός τοίχος με τις τρεις ημικυλινδρικές αψίδες. Οι πεσσοί και τα κατώτερα τμήματα της τοιχοποιίας του ναού έχουν κατασκευαστεί από αρχιτεκτονικά μέλη της ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής εποχής, καθώς και από επιγραφές που αντλήθηκαν από την κοντινή Λύττο.

Οι ογκώδεις κίονες είναι κτισμένοι από μεγάλα κομμάτια πωρόλιθου, εκτός από ένα που είναι και ο πλέον εντυπωσιακός, ο οποίος φτιάχτηκε από επάλληλα τοποθετημένα μαρμάρινα κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού.

Από τον πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού σώζονται αποσπασματικά μεγάλα τμήματα σε τρία στρώματα.

Βλέπουμε μνημειακού μεγέθους παραστάσεις με μορφές Αγίων στη χαμηλότερη ζώνη. Στο β μισό του 11^ου αιώνα χρονολογείται η μορφή του Αγίου Νικολάου στο ανατολικό τμήμα του νότιου τοίχου, ένα έργο υψηλής ποιότητας. Στο ίδιο στρώμα ανήκουν και οι απεικονίσεις του Χριστού, και του Αγίου Παντελεήμονα στο μέτωπο των ανατολικών πεσσών. 

Στο τμήμα που έχει ανακατασκευαστεί δυτικά του νότιου τοίχου σώζονται οι μορφές των Αγίων Αρσενίου και Ευθυμίου, που επίσης θεωρούνται έργα υψηλής ποιότητας. Στο ίδιο στρώμα εντάσσεται και η παράσταση του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού του νότιου κλίτους.

Στο τρίτο στρώμα ζωγραφικής του 13^ου αιώνα ανήκουν οι παραστάσεις στην κεντρική αψίδα με τους συλλειτουργούντες ιεράρχες ενώπιον του Μελισμού, η Κοινωνία των Αποστόλων ψηλότερα και η ένθρονη Παναγία, με τα πολυτελή ενδύματα, ανάμεσα σε αρχαγγέλους. 

Στο νότιο τοίχο εικονίζονται πολύ μεγάλου μεγέθους ολόσωμες μορφές όπως η Αγία Άννα, που θηλάζει την Παναγία, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Θεόδωρος, ένας Αρχάγγελος, ένας στρατιωτικός Άγιος και ξανά ο Άγιος Γεώριος. Τέλος κάτω από την κεντρική θύρα, στα δυτικά, εικονίζονται δύο φύλακες Αρχάγγελοι.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από τα Χριστιανική Μνημεία της Κρήτης, Συνοδική Επιτροπή επί του Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας της Κρήτης-ΜΚΟ Φιλοξενία)