Ο παλιός ναός του Τιμίου Σταυρού στα Δαμάνια-Κτίστηκε ως τζαμί κι έγινε εκκλησία

Όποιος βρεθεί στον οικισμό των Δαμανίων και δει, σχεδόν δίπλα στον ενοριακό ναό του Τιμίου Σταυρού, το κτίσμα με την κεραμοσκεπή, την καμπάνα και το μικρό σταυρό στην κορυφή σίγουρα θα προβληματιστεί για τη χρήση του.

Στην Κρήτη, την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν σύνηθες φαινόμενο το να επιλέγουν οι κατακτητές χριστιανικούς ναούς και να τους μετατρέπουν σε τζαμιά για να λατρεύουν τον προφήτη τους.

Στην περίπτωση των Δαμανίων όμως, όπου εγκαταστάθηκαν Οθωμανοί, δεν συνέβη το ίδιο. Έκτισαν εξ αρχής τζαμί και το χρησιμοποιούσαν για τις θρησκευτικές τους ανάγκες μέχρι που αποχώρησαν από την περιοχή, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Οι νέοι κάτοικοι του χωριού ήταν πρόσφυγες, κατά κύριο λόγο γυναικόπαιδα, από τη Σελεύκεια, χαμηλά στα μικρασιατικά παράλια απέναντι από την Κύπρο και μάλιστα από το χωριό Τσιφλίκ.

Οι πρόσφυγες που η μοίρα τους έριξε στα Δαμάνια, όπως μας διηγήθηκε ο εφημέριος του χωριού, ο πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης π. Φιλάρετος Σμαραγδάκης, το πρώτο διάστημα κατασκήνωσαν κι έμειναν, κάτω από τις ελιές, καθώς δεν ήθελαν να κατοικήσουν στα σπίτια που άφησαν πίσω οι Οθωμανοί.

Σιγά σιγά ο οικισμός τους αναπτύχθηκε γύρω από το τζαμί, που είχε κτιστεί σε απόσταση από το σημείο όπου βρίσκονταν τα σπίτια των προηγούμενων μουσουλμάνων κατοίκων.

Από ανάγκη, το εγκαταλελειμμένο τζαμί σταδιακά μετατράπηκε σε ναό και σχολείο, καθώς τότε η περιοχή είχε δεκάδες παιδιά.

Ο Ιερομόναχος Ιάκωβος ο Επανωσηφήτης, που εκτελούσε χρέη εφημέριου στα Δαμάνια, συνέδραμε το 1927 ώστε το παλιό τζαμί να γίνει εκκλησία.

Όχι μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά ο παλιός ναός του Τιμίου Σταυρού είναι φανερό πως δεν κτίστηκε με βάση τα ορθόδοξα πρότυπα. Δεν διαθέτει ξεχωριστό Ιερό Βήμα αλλά έχει διαμορφωθεί ως τέτοιο, με ξύλινα κάγκελα, το σημείο όπου βρίσκονταν το μιχράμπ του τζαμιού.

Στους τοίχους βλέπουμε, μεταξύ άλλων, τρείς παλιές εικόνες, κειμήλια μεγάλης συναισθηματικής αξίας, που δώρισαν στην ενορία προσφυγικές οικογένειες.

Με πολύ κόπο και αγάπη τις μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα και έκριναν πως η θέση τους δεν ήταν στα καινούργια τους σπίτια αλλά μέσα στην εκκλησία που φτιάχτηκε εκεί όπου λάτρευαν τον προφήτη τους εκείνοι που έγιναν αιτία να ξεριζωθούν.

Το μπροστινό τμήμα του κτίσματος, στις μέρες μας, έχει αξιοποιηθεί ως χώρος όπου μπορούν να πιούν τον καφέ τους οι πιστοί μετά από γιορτές και μνημόσυνα ενώ εκεί φυλάσσονται και παλιά πετραχήλια, των πρώτων ιερέων του χωριού, φωτογραφικό υλικό από τα εγκαίνια το 1969 του ενοριακού ναού, που είναι κι αυτός αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό, καθώς και φωτογραφικό υλικό μακαριστών αρχιερέων που τίμησαν παλιότερα το χωριό με την παρουσία τους αλλά και εν ζωή αρχιερέων.