Ballota acetabulosa: Το φυτικό φυτιλάκι που χρησιμοποιούσαν παλιά οι Κρητικοί στα καντήλια τους

 

Μια χρήση που μας εξέπληξε από ένα φυτό που ποτέ δεν είχαμε προσέξει μάθαμε στο Χανδρά Σητείας από τη Γιαννούλα Δαμουλάκη.

Μας σύστησε το φτυλάκι, όπως λένε στα μέρη της, το ανθάκι ενός πολυετούς θάμνου, της Ballota acetabulosa, που οι παλιοί χρησιμοποιούσαν ως φυτίλι στα καντήλια τους, πριν ανακαλυφθούν τα σημερινά συνθετικά φυτίλια.

Μάλιστα κάναμε και δοκιμή του σε ένα αυτοσχέδιο καντήλι με ελαιόλαδο και διαπιστώσαμε πως ανάβει σωστά και κρατά για ώρες μέχρι να στερέψει το λάδι και να σβήσει. Το μόνο που χρειάζεται, πριν τη χρήση του, είναι να το μουσκέψει κανείς με τα δάκτυλα σε λάδι ώστε να μην καεί ανάβοντας.

Βέβαιοι οι παλιοί Κρητικοί που χρησιμοποιούσαν το φυτικό φτυλάκι επειδή δεν είχαν ούτε καντηλήθρες τοποθετούσαν ανεστραμμένους μέσα σε λάδι δυο κάλυκες του συγκεκριμένου φυτού και τους άναβαν.

Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας το ονομάζουν μάλιστα "καντηλαναύτρα" προσδιορίζοντας πιο συγκεκριμένα τη χρήση του.

Λειτουργεί και ως βότανο

Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες για το φυτό, που η επιστημονική του ονομασία είναι Ballota acetabulosa, διαπιστώσαμε πως στην αρχαιότητα το αξιοποιούσαν ως βότανο. Ο Διοσκουρίδης το αποκαλούσε «Γνωτέρα» και συμβούλευε να βάζουν τα φύλλα του  κοπανισμένα με αλάτι ως κατάπλασμα σε δαγκώματα σκύλων.

Επίσης βοηθούσε σε έλκη διαφόρων μορφών ενώ στο Βυζάντιο το χρησιμοποιούσαν στην εμπειρική ιατρική και στο Μεσαίωνα για την επούλωση γενικότερα των πληγών.