Το διαβατικό των Λιθινών κι ο γάμος που τελέσθηκε σε αποθήκη του κατά την Κατοχή

 

Στον όμορφο οικισμό των Λιθινών στη Σητεία υπάρχουν πολλές γωνιές μέσα στο παλιότερο τμήμα του χωριού που μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης. Καθεμία απ' αυτές έχει να διηγηθεί μια ιστορία καθώς ο τόπος αυτός μετρά μερικούς αιώνες ζωής κι όπως συνέβη με άλλες περιοχές της Κρήτης γνώρισε κάθε λογής κατακτητές, που άφησαν στο πέρασμα τους τα σημάδια τους.

Το διαβατικό των φωτογραφιών μας είναι μια απ’ αυτές τις γωνιές. Κατασκευάστηκε μέσα στο παλιότερο κομμάτι των Λιθινών με τα στενά δρομάκια για να υποστηρίξει την προέκταση του σπιτιού που βρίσκεται ακριβώς επάνω του. Ακριβώς το χρόνο κατασκευής του δεν τον γνωρίζουμε ωστόσο θα πρέπει να λάβουμε υπόψη πως το παλιό χωριό των Λιθινών διατηρεί πολλά αρχιτεκτονικά στοιχεία της Ενετοκρατίας.

Δεξιά και αριστερά του διαβατικού οι πόρτες με τις καμάρες διαμόρφωναν χώρους που είχαν χρήση στάβλου και αποθήκης.Όμως δεν περιορίστηκαν σε αυτές τις χρήσεις. Σε μια απ αυτές τις καμαρούλες, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, λέγεται πως  φιλοξενήθηκε για λίγο ο ασύρματος των ντόπιων επαναστατών και των συμμάχων τους.

Η ηλικιωμένη Αικατερίνη Φραγκουλάκη μας διηγήθηκε πως ο χώρος αυτός ιδιοκτησίας κατοίκου που διετέλεσε πρόεδρος του χωριού επειδή ήταν απομονωμένος, σε μια δεδομένη στιγμή, κρίθηκε κατάλληλος για να κρύψουν τον ασύρματο με τον οποίο επικοινωνούσαν οι δυνάμεις που μάχονταν ενάντια στους Ναζί.

Στην ίδια καμαρούλα τελέσθηκε κι ένας γάμος τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Η κ. Φραγκουλάκη είχε ακούσει για ένα βρετανό που είχε έλθει στην Κρήτη και πολεμούσε τους Γερμανούς ο οποίος και  παντρεύτηκε κρυφά την εκλεκτή της καρδιάς του μέσα σε ένα από τα αποθηκάκια του διαβατικού. Ο παπάς δεν μπορούσε να τους παντρέψει λόγω των συνθηκών σε εκκλησία κι έτσι ο γάμος έγινε στο χώρο όπου ήταν κρυμμένος ο βρετανός στρατιώτης. 

Ωστόσο είναι πιθανότερο να πρόκειται για τον καταγεγραμμένο, σε ιστορικά κείμενα της περιόδου, γάμο του ασυρματιστή Κώστα Καραϊνδρου ο οποίος μέσα στην Κατοχή παντρεύτηκε στις Λιθίνες την αγαπημένη του από το Ρέθυμνο με παπά το Μανώλη Μυλωνάκη.

Στην έκδοση "Η Εθνική Αντίσταση 1941-1944 στην επαρχία Σητείας Κρήτης από τις πηγές", του Εμμανουήλ Γ. Κουτσαντωνάκη, αναφέρεται πως στις 2 Μαΐου 1943 αποβιβάστηκε στη νότια παραλία της Σητείας και δίπλα στη Μονή Καψά ο τρίτος συμμαχικός ασύρματος με ασυρματιστή τον εξ Αθηνών Ανθυπολοχαγό Κωνσταντίνο Καραΐνδρο και προσωπικό τους Σταύρο Καζαναράκη και Αλέκο Γερολάκη.

Ο ασύρματος αυτός εγκαταστάθηκε στην περιφέρεια των Λιθινών και στη συνέχεια στις περιφέρειες Δάφνης, Κουκίστρες, Συκιάς, Τουρτούλων και Κάστελλα Τουρτούλων καθώς και σε άλλα χωριά της επαρχίας.

Οι Καζαναράκης και Γερολάκης ανέπτυξαν εξαιρετική δραστηριότητα για τη συγκέντρωση πληροφοριών γύρω από τα στρατεύματα κατοχής κινούμενοι συνεχώς προς κάθε κατεύθυνση.Ειδικότερα ο Σταύρος Καζαναράκης ντυμένος βοσκός κινούνταν σε όλο το νομό Λασιθίου και κυρίως στη Σητεία.   

Οι διηγήσεις που έφθασαν στους ντόπιους  αναφέρουν πως τελικά οι Γερμανοί εντόπισαν αργότερα τον ασύρματο κι ένας άνδρας βασανίστηκε άγρια για να αποκαλύψει ποιος τον μετέφερε εκεί και τι πληροφορίες έδωσε.

Οι Γερμανοί υποχρέωσαν τον άντρα εκείνο να παραμείνει τρείς ολόκληρες ημέρες με τα μάτια ανοικτά κοιτώντας κατάματα τον ήλιο μέχρι να τους αποκαλύψει όσα ήθελαν να μάθουν. Εκείνος βέβαια έδειξε μεγάλη γενναιότητα και δε μαρτύρησε τους συντρόφους του.