Ο βυζαντινός ναός του Δεσπότη Χριστού έξω από το Μουρτζανά Μυλοποτάμου

 

Περνώντας από τον οικισμό των Μουρτζανών και κινούμενοι προς τον έρημο σήμερα οικισμό Μούσες συναντάμε, πάνω στον αγροτικό δρόμο, το βυζαντινό ναό του Δεσπότη Χριστού.

Είναι ότι απέμεινε από μονή που λειτουργούσε στο σημείο και υπάγεται τον Πανάγιο Τάφο. Ακριβή χρονολόγηση του ναού δεν διαθέτουμε, ωστόσο η αρχιτεκτονική του μας πάει πολύ πίσω. 

Τα ερειπωμένα κτίσματα γύρω του μαρτυρούν πως κάποτε γνώρισε ημέρες ακμής πριν εγκαταλειφθεί και έλθει αντιμέτωπο με τη φθορά του χρόνου.

Το καθολικό του μοναστηριού φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο, δυστυχώς, σε αρκετά σημεία του κατεστραμμένο. Διακρίνονται ακόμα επάνω σε κάποιες εξ αυτών χαράγματα πιστών, προηγούμενων αιώνων.

Το γεγονός πως υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα μετόχια του Πανάγιου Τάφου στην Κρήτη δεν στάθηκε ικανό να το διατηρήσει σε καλή κατάσταση. Ωστόσο παρουσιάζει ενδιαφέρον το ότι αυτή η απουσία φροντίδας έγινε αιτία να διατηρήσει,μέσα κι έξω, τα περισσότερα στοιχεία, αρχιτεκτονικά κι όχι μόνο, που μαρτυρούν την αρχική μορφή του κτίσματος.

Έγγραφα σχετικά με τη συγκεκριμένη μονή, του 1864, διασώζονται στα αρχεία της Δημογεροντείας του Ηρακλείου και μαρτυρούν πως εκείνη την περίοδο στο μοναστήρι ήταν μοναχός ο Χατζής Μελέτιος με καταγωγή από το χωριό Σφεντίλη, που σήμερα έχει βυθιστεί μέσα στο φράγμα Αποσελέμη.

Ωστόσο οι αναφορές που υπήρχαν τότε μιλούσαν για μοναστήρι της Αγίας Μαρίνας κι όχι του Χριστού, όπως το ξέρουμε σήμερα.

Μπροστά από το μικρό ναό υπάρχουν τάφοι μοναχών ενώ μετά την αυλή του βλέπουμε τα ερείπια παλιάς φάμπρικας. Η μεγάλη πέτρινη μυλόπετρα διατηρείται ακόμα στο εσωτερικό του γκρεμισμένου πετρόκτιστου κτίσματος.

Χαράγματα

Το παλιό πάτωμα διατηρείται ακόμα ακέραιο