Ο καβαλάρης Άγιος Δημήτριος με το κόκκινο άλογο-Παραδόσεις συνδεδεμένες με τη γιορτή του στην Κρήτη

 

Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου ουσιαστικά σηματοδοτεί την είσοδο του χειμώνα.

Όπως αναφέρει ο Νίκος Ψιλάκης, αν ο Άγιος Γεώργιος είναι ο σκορποφαμελίτης (σκορπά τις οικογένειες των βοσκών και των μαστόρων) ο Άγιος Δημήτριος είναι εκείνος που τις ενώνει για να περάσουν μαζί το δύσκολο χειμώνα.

Στην Κρήτη η λατρεία του Αγίου Δημητρίου δεν είναι τόσο δημοφιλής όσο στη βόρεια Ελλάδα. Ωστόσο ούτε εδώ λείπουν οι ναοί και τα πανηγύρια στη χάρη του, όπως και οι παραδόσεις που σχετίζονται με τη γιορτή του.

Στην Ομάλα Μυλοποτάμου θεωρείται πως ο Άγιος προστατεύει το κυπαρίσσσι στην αυλή του ναού που τον τιμά. Ένας τούρκος που πήγε να το κόψει, λέγεται πως είδε στο όνειρο του να τον κυνηγά ένας άνδρας με κόκκινο άλογο. Όταν του είπαν να μπει στην εκκλησία αναγνώρισε στο πρόσωπο του Αγίου τον άνδρα που τον κυνηγούσε και για να τον τιμήσει προσέφερε ένα νόμισμα.

Στο γαλατοχτισμένο ναό του Αγίου στη Βιάννο παρουσιάζεται κονταρομάχος. Παλεύει με τους πειρατές που καταφθάνουν στα παράλια της περιοχής και καταφέρνει να τους διώξει. Λένε πως κάποτε ένας πειρατής είδε μπροστά του τον καβαλάρη Άγιο με το κόκκινο άλογο και προσπάθησε να του καρφώσει το κοντάρι που κρατούσε στην καρδιά. Εκείνο όμως άλλαξε κατεύθυνση και χτύπησε τον πειρατή. Μετά όμως ο Άγιος τον έκανε καλά και ο πειρατής παρέμεινε στη μονή του Αγίου Δημητρίου του γαλατοχτισμένου κι έγινε μοναχός λαμβάνοντας μάλιστα και το όνομα Δημήτριος.

Σε περιοχές του νησιού όπου παλιά υπήρχαν σημαντικές καλλιέργειες δημητριακών, στις οποίες οι κάτοικοι στήριζαν την επιβίωση τους, θεωρούνταν ο Άγιος Δημήτριος προστάτης των ζευγάδων.

Η εικόνα προέρχεται από το τέμπλο του ναού του Αγίου Δημητρίου στην Επισκοπή Ιεράπετρας

Στον Άγιο Δημήτριο Ρεθύμνου υπήρχε ένα ξεχωριστό έθιμο που δυστυχώς με το πέρασμα των χρόνων λησμονήθηκε. Οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία σταυρούς πλεγμένους από σιτάρι, αμέσως μετά τη σπορά. Στην περιοχή αυτή είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Φώκαια της Μικράς Ασίας και προφανώς είχαν μεταφέρει μαζί τους και το εν λόγω έθιμο.

Να σημειώσουμε πως η περίοδος προς τα τέλη του Οκτώβρη ονομαζόταν παλιά το καλοκαίρι του Άι Δημήτρη γιατί είτε λίγο πριν είτε λίγο μετά τη γιορτή ο καιρός έμοιαζε καλοκαιρινός. Κρατούσε όμως λίγο γιατί μετά ερχόταν για τα καλά ο χειμώνας.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο  «Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου», Νίκος Ψιλάκης, εκδόσεις Καρμάνωρ)