Η φάμπρικα στη Μαρωνιά Σητείας-Χαρακτηρισμένη ως διατηρητέο μνημείο

 

Χαρακτηρισμένη ως διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού είναι η παλιά φάμπρικα που συναντάμε στο νοτιοανατολικό άκρο του οικισμού της Μαρωνιάς, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας.

Κτίστηκε το 1870 από τον ιστορικό Πρωτόπαπα ο οποίος ήλθε στην περιοχή από τη Λάστρο Σητείας και ανέλαβε τοποτηρητής της επαρχίας.

Ο Πρωτόπαπας πέθανε το 1924 σε ηλικία 90 ετών. Μετά το θάνατο του τη φάμπρικα κληρονόμησε ο γιός τους Παπά Χατζής και μετά το θάνατο κι εκείνου η κόρη του, Άννα Κουρή, η οποία και δώρισε την εγκατάσταση στην τότε κοινότητα για να την αναστηλώσει και να την αξιοποιήσει.

Το ελαιουργείο που βλέπουμε σήμερα, διαμορφωμένο ως μουσειακό χώρο, λειτούργησε ως φάμπρικα από το 1873 μέχρι και το 1955 αδιαλείπτως, με μέση ημερήσια παραγωγή λαδιού περί τις 300 οκάδες. Η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη ελαιόδεντρα, παραγωγικά, τα οποία φημίζονται για το ποιότικό ελαιόλαδο τους.

Το κτίσμα αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα παλιού κρητικού ελαιοτριβείου και σώζεται, ευτυχώς, σε καλή κατάσταση, καθώς έχει υποστεί και ανακαινιστικές εργασίες.

Όλα τα μηχανήματα του παραμένουν στις θέσεις τους: Το αλώνι με τις 3 στρογγυλές, τεράστιες, μυλόπετρες, ο ζυγός, η κοφινίδα, η σκάφη, το πιεστήριο ή πλακωτσάρι με τον μποτσαργάτη και το βίντσι. Επίσης διατηρείται ο χώρος για τις λιχνισμένες ελιές.

Το κυρίως εργοστάσιο έχει διαστάσεις 7,50Χ6,00 μέτρα και ύψος 4 μέτρα. Χωρίζεται ο κυρίως χώρος του από την είσοδο με πέτρινη καμάρα από πελεκητές πέτρες.

Στην πρόσοψη, κάτω από το παράθυρο, διακρίνεται ακόμα το σημείο απ'' όπου έφευγαν τα απόβλητα (κατσίγαροι), μετά την επεξεργασία του καρπού της ελιάς.

Η είσοδος στο κτίσμα είναι καμαρωτή, κι αυτή από πελεκημένες πέτρες.

Η αναστύλωση της φάμπρικας έγινε επί προεδρίας του Σταύρου Διαλυνά, με χρήματα από το πρόγραμμα Leader, ενώ στη συνέχεια παραχωρήθηκε από τον πρόεδρο της κοινότητας στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μαρωνιάς «ο Παντέλης» που ανέλαβε τη συντήρηση του κτίσματος.