Ο ναός του Αγίου Αντωνίου στο Μαθέ Αποκορώνου αγκαλιασμένος από τις εντυπωσιακές ρίζες χαρουπιάς

Στον οικισμό του Μαθέ στον Αποκόρωνα Χανίων και μέσα στο ναό του Αγίου Αντωνίου, λίγο πιο κάτω από τα τελευταία σπίτια, υπάρχουν τα απομεινάρια ενός δέντρου που αφήνουν άφωνο όποιον τα αντικρίσει. Θαύμα της φύσης σίγουρα αν όχι θαύμα του δημιουργού του.

Της Ελένης Βασιλάκη

Πρόκειται για τμήματα από τον κορμό και τις ρίζες χαρουπιάς που κάηκε σε μια περίεργη πυρκαγιά το 1983. Το δέντρο μέχρι τότε έφθανε σε ύψος τα 15 μέτρα και μπαίνοντας ο κορμός με τα παρακλάδια του στο εσωτερικό του ναού ξεπρόβαλλε από την σκεπή, με τα πλούσια κλαδιά του να καλύπτουν όλο το εκκλησάκι, όπως μαρτυρά φωτογραφία που διασώθηκε και αποτυπώνει την εικόνα του πριν τη φωτιά.

Παρότι τότε με την πυρκαγιά τα κλαδιά κάηκαν, σήμερα, μέσα στο ναό του Αγίου Αντωνίου, βλέπουμε πως ότι απέμεινε από το δέντρο καλύπτει και το βόρειο και το νότιο τοίχο αγκαλιάζοντας το εκκλησάκι και δημιουργώντας κάτι σαν φωλιά που το περικλείει. Μάλιστα εξωτερικά, στο νότιο τοίχο, βλέπουμε και το μόνο κομμάτι της χαρουπιάς που έχει διασωθεί εκτός του ναού.

Τα σημάδια της φωτιάς, είναι εμφανή πάνω στον τεράστιο κορμό που έμοιαζε να δημιουργούσε πριν από πολλά χρόνια μια μεγάλη τρύπα, (κουφάλα) γύρω από την οποία κτίστηκε η εκκλησία.

Δεν αποκλείεται ο πρώτος ναός, τα χρόνια της Ενετοκρατίας ή προγενέστερα να φιλοξενήθηκε μέσα στην κουφάλα της χαρουπιάς και μετά να φτιάχτηκε κτίσμα.

Η πυρκαγιά δεν κατέστρεψε μόνο τα κλαδιά του δέντρου αλλά έριξε και τη σκεπή του ναού γι' αυτό και σήμερα βλέπουμε μια νεώτερη κατασκευή, με προσθήκη σιδερένιου πλέγματος, να υπάρχει στη στέγη και στα πλαϊνά τμήματα της εκκλησίας, που συγκρατεί ότι απέμεινε από το πρώτο κτίσμα.

Λέγεται πως ένας ερημίτης είχε κτίσει την εκκλησία για να τιμήσει τον Άγιο Αντώνιο, δίπλα σε πηγή νερού και αιωνόβια δέντρα.

Μάλιστα μεταφέρθηκαν για την ανέγερση του και υλικά σε δεύτερη χρήση από την αρχαία πόλη Αμφίμαλα που υπήρχε σε κοντινή απόσταση (σημερινή Γεωργιούπολη).

Ωστόσο τέτοια μνήμη παρουσίας ερημήτη στα μέρη τους δεν διατηρούν οι ηλικιωμένοι κάτοικοι στο Μαθέ.

Ο Γερμανός περιηγητής, γλωσσολόγος και αρχαιολόγος Μιχαήλ Δέφνερ, που επισκέφθηκε την Κρήτη το 1918, έγραψε πάντως στο βιβλίο του «ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗΝ ΚΡΗΤΗΝ» για την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου στο Μαθέ τα εξής: «… Από τις χιλιάδες των Φράγκων κάποιος καλόγερος ή λαικός έγινε μια φορά ερημίτης και έστησε το καλύβι του εις εκείνη τη σύδενδρη πλεύρη του βουνού. Με τες ελεημοσύνες και την συνεργασίας των πιστών και με πέτρες του βουνού και μερικά αγκωνάρια και μάρμαρα που ανέβασεν από τα Αμφίμαλα έκτισε δίπλα στο καλύβι του ένα εκκλησιδάκι και το αφιέρωσεν είς τον Άγιον Αντώνιον. Ίσως μάλιστα και ο ερημίτης αυτός, σαν τον άγιον προστάτην του, να έτρεφεν εκεί επάνω με βελανίδια και χαρούπια ένα γουρουνάκι.

Η εκκλησούλα εκτίσθηκε τον 14^ον ή 15^οναιώνα με γοτθικόν ρυθμόν, δηλαδή με τόξα μυτερά. Έχει πλάτος εσωτερικόν μ. 3.25, μάκρος μ. 5,25 και ύψος 4 και κάτι. Η πόρτα έχει εσωτερικόν πλάτος 80 πόντων και είναι καλλιτεχνικά καμωμένη από 4 μάρμαρα. Τα τρία μικρούτσικα παραθυράκια έχουν και αυτά γοτθικόν ρυθμόν.

Επάνω, λοιπόν, στη σκεπή αυτής της εκκλησούλας έπεσε, τώρα και πεντακόσια χρόνια, ένα χαρούπι από μια χαρουπιά εκεί κοντά. Μέσα στα χώματα και τα σαπισμένα φύλλα, που με τον χρόνο είχαν μαζευθεί ανάμεσα στα κεραμίδια, εφύτρωσεν ένα φυντάνι και λίγο λίγο έγινε δεντράκι.

Εμεγάλωνεν η μικρή χαρουπιά κι από τη σκεπή άπλωναν οι ρίζες προς τους τοίχους και χώνονταν μέσα και κατέβαιναν απέξω προς τη γη. Τον ερημίτη ευχαριστούσε το δένδρο και επειδή του περίσσευε καιρός, το πρόσεχε και υποβοηθούσε την ανάπτυξη του.

Και έτσι βλέπουμε σήμερα μια τεράστια χαρουπιά, που έχει περιφέρεια δυόμιση μέτρων και ύψος παραπάνω από 15 να στέκει αποπάνω από τη μισοκαταπεσμένη σκεπή της μικράς εκκλησίας και οι ρίζες της, καμμιά δωδεκαριά και χονδρές σαν το κορμί μεγάλου ανθρώπου και χωμένες βαθειά στην γη να έχουν ζώσει τη μικρή εκκλησιά και να της σφίγγουν τα πλευρά».

Η πυρκαγιά και οι παραδόσεις γύρω από τη χαρουπιά

Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου επί πολλά χρόνια συγκέντρωνε πλήθος προσκυνητών και μάλιστα λέγεται πως ίσως αυτή να ήταν η αιτία που κάποιος κτηνοτρόφος έβαλε φωτιά στη χαρουπιά της καθώς αποτελούσε ένα θαύμα της φύσης και για πολλούς θαύμα του Αγίου Αντωνίου. Λίγο πριν την είσοδο του ναού υπάρχει πηγή με νερό όπου οι βοσκοί πήγαιναν για πότισμα τα ζώα τους. Η παρουσία πιστών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου τους ενοχλούσε κι έτσι δεν αποκλείεται από δικό τους χέρι να εκδηλώθηκε η φωτιά. Και την υποψία αυτή ενισχύει το γεγονός του ότι η χαρουπιά ανήκει στην κατηγορία των δέντρων που δεν καίγονται εύκολα, αλλά πρέπει να προσπαθήσει κανείς πολύ για να πάρουν φωτιά.

Οι κάτοικοι του Μαθέ θυμούνται ακόμα πως τα πρόβατα που έβοσκαν ελεύθερα στην περιοχή ποτέ δεν ακουμπούσαν τα χαρούπια του δέντρου του Αγίου Αντωνίου. Ακόμα κι αν υπήρχε στρώμα στο έδαφος από δαύτα τα ζώα δεν τα έτρωγαν.

Ακόμα μιλούν για σκιουράκια που είχαν κάνει την εμφάνιση τους στην περιοχή και είχαν φωλιάσει στη χαρουπιά, παρότι τέτοια είδη δεν έχουμε στην Κρήτη. Δεν αποκλείεται βέβαια να επρόκειτο για μυωξούς ή ποντικοσκίουρους, όπως αλλιώς ονομάζονται, τα τρωκτικά που μοιάζουν πολύ με τα γνωστά σκιουράκια και διαβιούν σε δασωμένες περιοχές της δυτικής Κρήτης.

Μια άλλη παράδοση, που την καταγράφει ο Δέφνερ, αναφέρει πως ένα παλικάρι από το Μαθέ πήγε κάποια στιγμή να κόψει μερικά κλαδιά από τη χαρουπιά αλλά ο Άγιος Αντώνιος, με το πρώτο χτύπημα που έκανε του πέταξε το τσεκούρι από το χέρι και δεν το βρήκε ποτέ ξανά.

Στα αξιοσημείωτα επίσης το γεγονός του ότι όταν άρπαξε φωτιά η χαρουπιά και κάηκε καταστρέφοντας και τμήμα του ναού οι παλιές εικόνες που υπήρχαν στο τέμπλο του δεν έπαθαν το παραμικρό.

Μεταγενέστερα κάτοικος της περιοχής προσπάθησε στην άκρη του ναού να φυτέψει μια νέα χαρουπιά όμως το δέντρο δεν ευδοκίμησε.