Ο Άγιος Νικόλαος και οι παραδόσεις που συνδέονται με τη λατρεία του στην Κρήτη

 

Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται προστάτης των ναυτικών κι ένας θαλασσινός, κατά κύριο λόγο, Άγιος. Ωστόσο στην Κρήτη βλέπουμε εκκλησίες του σε μέρη όπου η θάλασσα δεν έχει θέση, όπως, για παράδειγμα, μέσα σε φαράγγια, με χαρακτηριστική την περίπτωση το ναό του Αγίου Νικολάου μέσα στον Εθνικό Δρυμό της Σαμαριάς (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), ή το ναό στο φαράγγι του Ζαρού.

Στο νησί μας λοιπόν η ιδιότητα του θαλασσινού Αγίου δεν ισχύει πάντα και υπάρχουν μέρη όπου φέρεται να προστατεύει και να τιμάται ιδιαίτερα από κτηνοτροφικούς πληθυσμούς.

Όπως αναφέρει ο Νίκος Ψιλάκης, στο Γέρο Λάκκο Κυδωνίας ο Άγιος Νικόλαος ήταν περισσότερο ποιμενικός αφού μπροστά στην εικόνα του οι βοσκοί ξεκαθάριζαν τις διαφορές τους, ειδικά όταν γινόταν ζωοκλοπές.

Γενικά ο Άγιος Νικόλαος πίστευαν και πιστεύουν οι άνθρωποι που τον τιμούν πως συνδέεται με τους ανθρώπους που βγάζουν με αγώνα το ψωμί τους, είναι ένας Άγιος που δεν αγαπά το ψέμα και τις κλοπές. Έτσι εύκολα το ηθικό του πρότυπο πέρασε σε λατρεία σε ποιμενικές κοινωνίες της ορεινής και ημιορεινής Κρήτης.

Με τη λευκή του γενειάδα και τα ιερατικά του άμφια, όπως παρουσιάζεται συνήθως στις εικόνες, δεν προκαλεί φόβο όπως ο Αστράτηγος της Αράδαινας στους βοσκούς, ούτε δέος σαν τον Άγιο Γεώργιο στο Δισκούρι ή σαν τον Άγιο Φανούριο στο Βαλσαμόνερο, όπου επίσης οι βοσκοί έπαιρναν όρκους σε περιπτώσεις ζωοκλοπών.

Μάλιστα στην κεντρική Κρήτη τον θεωρούν επιπλέον, προστάτη των ορφανών και των αδικημένων.

Διάφορες παραδόσεις, με βάση τα παραπάνω, αναπτύχθηκαν στην Κρήτη του παρελθόντος γύρω από τον Άγιο Νικόλαο.

Στα χωριά γύρω από την Αγία Βαρβάρα πίστευαν παλιά ότι όποιος κλέψει και βρεθεί μπροστά στην εικόνα του μαρμαρώνει.

Στη Μεγάλη Βρύση έλεγαν ότι αυτός που θα περάσει με κλοπιμαία έξω από την εκκλησία του ξυλιάζει και μόνο αν βρεθεί παπάς να τον διαβάσει μπορεί να επανέλθει.Όμως πρέπει να επιστρέψει τα κλοπιμαία .

Στον Αμιρά της Βιάννου η εικόνα του μοιάζει να είναι πιο άγρια. Μάλιστα έχουν αποδώσει ένα δυστύχημα που συνέβη επί Τουρκοκρατίας στο θυμό του. Εκεί τον έχει ζωγραφίσει ένα λαϊκός ζωγράφος να πετά στο κενό έναν ιμάμη που θέλησε να καταπατήσει το νεόδμητο ναό του, αν και οι ντόπιοι σήμερα μεταφέρουν μια διαφορετική ιστορία σχετικά με την εικόνα αυτή (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ).

(Πηγή πληροφοριών Νίκος Ψιλάκης, "Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου", εκδόσεις Καρμάνωρ)