Ο Πύργος της βενετσιάνικης οικογένειας Φόσκολο στο Καινούργιο Χωριό Πεδιάδας

 

Στον οικισμό του Καινούργιου Χωριού στην παλιά επαρχία Πεδιάδας σώζονται τα ερείπια ενός πύργου που στην εποχή ακμής του πρέπει να ήταν πολύ εντυπωσιακός.

Φέρεται να ανήκε στην εξελληνισμένη οικογένεια του Μαρκαντώνιο Φόσκολο, ποιητή του περίφημου «Φορτουνάτου», ενός έργου που γράφτηκε τη δεκαετία του 1650 κι ακόμα ως τις μέρες μας ζωντανεύει επί σκηνής.

Ο Μαρκαντόνιο γεννήθηκε στο Χάνδακα το 1597 και γονείς του ήταν ο Αντρέας Φόσκολο και η Ντιάνα Abramo, οι οποίοι ήλθαν στην Κρήτη όταν το νησί καταλήφθηκε από τους Ενετούς.

Εκτός από το Χάνδακα η οικογένεια αυτή διατηρούσε περιουσία στο Καινούργιο Χωριό, κτίσματα, αμπέλια και άλλες καλλιέργειες.

Ο πύργος στο Καινούργιο Χωριό πρέπει να διέθετε και δεύτερο όροφο που δυστυχώς γκρεμίστηκε μετά το σεισμό του 1926. Οι παλιοί θυμούνται πως ήταν ψηλός και είχε παράθυρα με καμάρες. Στο εσωτερικό του εντυπωσιάζουν, ακόμα και σήμερα στην ερειπώδη κατάσταση που βρίσκεται, τα καμαρωτά ανοίγματα και ο απίστευτης κατασκευής θόλος της οροφής που μοιάζει με δαντέλα φτιαγμένη από πέτρα.

Στο ανατολικό τμήμα του κτίσματος ανακαλύφθηκε, το καλοκαίρι του 1973, από το Στυλιανό Αλεξίου, το Μενέλαο Παρλαμά και τον Alfred Vincent μια επιγραφή, σε λευκό πωρόλιθο, που έγραφε «Andreas Fosc(olo) restaurare Fecit, M… δηλαδή ο Ανδρέας Φώσκολος φρόντισε για την επισκευή έτος χίλια…

Ίσως η επιγραφή να μην ανήκε στον πύργο (τέτοιες αναφορές δεν συναντάμε συνήθως σε αυτής της κατηγορία τα κτίσματα) αλλά να αποσπάσθηκε από το ναό των Αγίων Σαράντα που ήταν κτισμένος περίπου 20 μέτρα μακρύτερα. Δεν αποκλείεται οι επόμενοι κατακτητές, οι Οθωμανοί, που μετασκεύασαν τον πύργο να πήραν την επιγραφή από το γκρεμισμένο ναό και να την προσάρμοσαν πάνω στον πύργο.Σήμερα η επιγραφή αυτή βρίσκεται στο Ιστορικό Μουσείο, όπου και εκτίθεται.

Το οικόσημο της οικογένειας δε σώζεται και η επιφάνεια του τοίχου στο σημείο όπου βρισκόταν έχει ξυστεί. Ίσως ο Οθωμανός αγάς που ζούσε εκεί να ήθελε να εξαφανίσει κάθε ίχνος του βενετοκρητικού πρώτου ιδιοκτήτη του.

Στη διαθήκη του βέβαια ο Φόσκολος δεν αναφέρει τίποτα για τον πύργο στο Καινούργιο Χωριό αλλά μιλάει για το φέουδο του στην περιοχή, το οποίο λογικά περιελάμβανε και τα κτίσματα. Αναφέρει πως επιθυμία του ήταν όταν πεθάνει να τον θάψουν στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου στο Χάνδακα (εκεί που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο) κι όταν λευτερωθεί η Κρήτη να πάρουν το φέρετρο με το οικόσημο του και να το θάψουν στο χωριό του, το Καινούργιο Χωριό, στην εκκλησία της Κυρίας Αγιοδεκτιανής.

Σήμερα ο πύργος Φόσκολο, όπως τον ξέρουν όλοι, βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών που έχουν την πρόθεση να τον πουλήσουν στο Δήμο Χερσονήσου προκειμένου να αναστυλωθεί και να αξιοποιηθεί.

Όπως μας είπε ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καινούργιου Χωριού, Τάσος Τσαντιράκης, θα ήθελαν αυτός ο χώρος να μετατραπεί σε ένα πολυχώρο πολιτισμού,  που σε συνδυασμό με το Μουσείο Οίνου, που ετοιμάζουν στον οικισμό, τα ενετικά πατητήρια και τις άλλες ομορφιές του τόπου τους να αποτελέσει, πόλο έλξης για ντόπιους και ξένους επισκέπτες κρατώντας τον ζωντανό.

(Πηγές: Γιάννης Τζαγάκης, "Το Καινούργιο Χωριό και η περιοχή του μεγάλου δήμου Επισκοπής-Πορεία μέσα στο χρόνο" και Γιάννης Γ. Χρηστάκης, "Ιστορικά Οχυρωματικά Μνημεία της Κρήτης (330 μ. Χ-1898) Ιστορική θεώρηση")