Το φρουριακό μοναστήρι της Κερά Ελεούσας κοντά στο Βορίτσι Πεδιάδας και η ιστορία του

Λίγο πριν το Βορίτσι Πεδιάδος, σκαρφαλωμένο σ' ένα μικρό ύψωμα, βρίσκεται το μοναστήρι της Κερά Ελεούσας, αποτελώντας σήμερα εξάρτημα της Ιεράς Μονής Αγκαράθου.

Πρόκειται για ένα μοναστήρι που ξεκίνησε να κτίζεται στα τέλη του 16^ου αιώνα, ακολουθώντας την αρχιτεκτονική μονών φρουριακού τύπου, με ψηλά τείχη να το περιβάλλουν καθιστώντας το εσωτερικό του αθέατο.

Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες γι' αυτό απαντώνται στις αρχές του 17ου αιώνα, όταν ηγούμενος του ήταν ο Ματθαίος Μακελάρης, και έγινε παραχώρηση του χώρου από τη μονή της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών, όπου μέχρι τότε ανήκε. Τον ακριβή χρόνο κατά τον οποίο το μοναστήρι της Κερά Ελεούσας πέρασε στη Μονή Αγκαράθου δεν τον γνωρίζουμε αν και θεωρείται πιθανό αυτό να συνέβη στο β μισό του 17ου αιώνα, κατά την περίοδο δηλαδή του Κρητικού Πολέμου.

Την ίδια περίοδο, αρχές του 17ου αιώνα, ο Ματθαίος Μακελάρης εμφανίζεται ως μάρτυρας σε προικοσύμφωνο που συνέταξε ο Μάρκος Αντώνιος Φώσκολος, φεουδάρχης του κοντινού Καινούργιου Χωριού και συγγραφέας του «Φορντουνάτου».

Τα κτίρια της μονής αναπτύσσονται γύρω από μια αυλή, ως ενιαίο συμπαγές σύνολο, το οποίο σε συνδυασμό με τα μικρά ανοίγματα και τις τυφεκιοθυρίδες τονίζει το φρουριακό χαρακτήρα της.

Στη βόρεια πλευρά, η κεντρική πύλη με την αετωματική απόληξη, οδηγεί στους χώρους όπου βρίσκονταν οι στάβλοι, οι οποίοι σήμερα παραμένουν το μόνο σημείο που δεν έχει αναστυλωθεί.

Προχωρώντας στο κέντρο της αυλής βλέπουμε το μικρό καθολικό του μοναστηριού που είναι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή. Στη θέση αυτή υπήρχε παλιότερα άλλος ναός που καταστράφηκε και στη θέση του κτίστηκε, το 19^ο αιώνα, αυτός που βλέπουμε σήμερα. Στο εσωτερικό του διατηρούνται δυο τάφοι, μάλλον μοναχών, ενώ ένα τρίτο βλέπουμε στην είσοδο του ναού.

Τα τελευταία χρόνια (2016-2018) τόσο ο ναός όσο και τα υπόλοιπα κτίσματα έχουν αναστυλωθεί και ανακαινιστεί, υποδειγματικά, με χρηματοδοτήσεις από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Να σημειώσουμε πως αρκετές δεκαετίες πριν το μοναστήρι ήταν ερειπωμένο. Το 1998 έγινε μια μεγάλη ανακαινιστική προσπάθεια στην οποία πρωτοστάτησε ο νυν Μητροπολίτης Πέτρας και Χερονήσου κ. Γεράσιμος, η οποία και έδωσε ξανά ζωή στο χώρο.

Το εσωτερικό του μονόχωρου και καμαροσκεπούς ναού τοιχογραφήθηκε, από το 2019 μέχρι και το 2021, με ολόσωμες μορφές Αγίων, φιλοτεχνημένες από τον αγιογράφο Νεκτάριο Καστελιανάκη.

Γύρω από το ναό βρίσκονται τα κελιά των δυο μοναχών, που σήμερα διακονούν το μοναστήρι, το Αρχονταρίκι αλλά και η παλιά φάμπρικα, που έχει αλλάξει χρήση και φιλοξενεί ένα ωραίο και άνετο παρεκκλήσι, αφιερωμένο στους νέους Αγίους Παϊσιο, Ιάκωβο Τσαλίκη και Πορφύριο.

Στο παρεκκλήσι αυτό έχει μεταφερθεί και το τέμπλο που υπήρχε στο καθολικό του μοναστηριού.Όπως φαίνεται ξεκάθαρα μόνο το ψηλότερο, επιχρυσωμένο τμήμα του, διασώζεται από το πρώτο τέμπλο που είχε κατασκευαστεί για να καλύψει τις ανάγκες του ναού της Ζωοδόχου Πηγής.

Το παρεκκλήσι φιλοξενεί τους χειμερινούς μήνες τις περισσότερες ιερές ακολουθίες, όπως μας είπε ο π. Κύριλλος, εκ των μοναχών της Κερά Ελεούσας, καθώς είναι μεγαλύτερο και πιο ζεστό από το ναό της Ζωοδόχου Πηγής, οπότε χωρά πολύ περισσότερο κόσμο.

Στα αξιοσημείωτα που συναντά κανείς, επισκεπτόμενος το μοναστήρι, και δυο μεγάλες κολώνες, ενσωματωμένες στην είσοδο μπροστά από το αρχονταρίκι. Η μια, η μαρμάρινη, φαίνεται να έχει μεταφερθεί εκεί από κάποια παλαιοχριστιανική βασιλική.

Δεν θα πρέπει επίσης να παραλείψουμε να επισημάνουμε πως στην Κερά Ελεούσα υπήρχε πριν την Τουρκοκρατία μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας η οποία, όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν το νησί, μεταφέρθηκε στην Ζάκυνθο και έκτοτε παρέμεινε εκεί και εκτίθεται στο μουσείο της.

Πίσω από το μοναστήρι βλέπουμε κι ένα μεγάλο πατατήρι μάρτυρα της εποχής ακμής του, τότε που διέθετε μεγάλη περιουσία, οπότε και δικαιολογούσε τη λειτουργία φάμπρικας για το λάδι και πατητηριού για τα σταφύλια.

Σήμερα διαθέτει μόνο δυο μικρά λιόφυτα, το ένα από αγορά και το δεύτερο από δωρεά, ίσα να καλύπτονται οι ανάγκες της μονής σε λάδι.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από την έκδοση Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης, της Συνοδικής Επιτροπής Επί του Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας της Κρήτης-ΜΚΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ)