Η Παναγία των Λιθινών Σητείας και οι παραδόσεις που συνδέονται με την ύπαρξη της

Καμάρι των Λιθινών στη Σητεία είναι ο ναός της Παναγίας που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού.

Λέγεται πως κτίστηκε όταν απελευθερώθηκε η Κρήτη από τους Άραβες, από το Νικηφόρο Φωκά , δηλαδή το 10ο αιώνα ενώ οι τοιχογραφίες της χρονολογούνται από τον 14^ο αιώνα.

Αρχικά το κτίσμα του ναού ήταν μονόχωρο όμως προστέθηκε κατά την δεκαετία του 1950, στη νότια πλευρά του, ένας νεώτερος δίκλιτος ναός.

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του παλαιού κλίτους φέρει σκηνές από τον χριστολογικό και θεομητορικό κύκλο με τη σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας να καταλαμβάνει όλο τον δυτικό τοίχο. Οι παραστάσεις του Χριστού, στον νότιο τοίχο και της Παναγίας Βρεφοκρατούσας στον βόρειο, δίπλα στο τέμπλο, ενέχουν θέση προσκυνηματικών εικόνων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το δάπεδο του ναού από εξαγωνικά ασβεστολιθικά πλακίδια που χρονολογούνται στην ενετική περίοδο, καθώς και η σειρά με τα πολυάριθμα εφυαλωμένα πινάκια στην εξωτερική πλευρά του νότιου τοίχου.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο φέρει αξιόλογες εικόνες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν η Παναγία Βρεφοκρατούσα του β΄ μισού του 14ου αιώνα, η οποία τιμάται ως θαυματουργή. Η εικόνα αυτή συντηρήθηκε το 1995 και αποκαλύφθηκε κάτω από νεότερη επιζωγράφιση του 1714.

Επίσης σημαντικές είναι οι εικόνες του δρακοντοκτόνου αγίου Γεωργίου και της Σταύρωσης του 15ου αιώνα.

Κατόπιν ενεργειών της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας και της Ενορίας Λιθινών, ο ναός αποκαταστάθηκε εξωτερικά με επικεράμωση και αποκάλυψη των σοβάδων, ενώ καθαρίστηκαν και συντηρήθηκαν οι τοιχογραφίες από ειδικό συνεργείο.

Θαύματα της Παναγίας

Ο μακαριστός Ιερέας Ελευθέριος Τσαγκαράκης, εφημέριος της Ενορίας Λιθινών, από το 1946 έως το 1970, αναφέρει πολλά από τα θαύματα της Παναγίας σε χειρόγραφες σημειώσεις του, τις οποίες κατέγραψε κατά την ιερατική του διακονία στο ναό αλλά και από προφορικές μαρτυρίες και παραδόσεις.

Έχει ενδιαφέρον το γεγονός οτι ενώ ο εν λόγω ναός είναι αφιερωμένος στη Κοίμηση της Θεοτόκου, από παλιά- για άγνωστο λόγο- επικράτησε να πανηγυρίζει στην εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου.

Η φήμη του Ναού και της εικόνας του έχουν ξεπεράσει τα όρια της Κρήτης, ακόμα και της ηπειρωτικής Ελλάδος καθώς εκατοντάδες πιστοί την επισκέπτονται κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, την οποία μάλιστα αποκαλούν «Μαύρη Παναγία των Λιθινών».

Το κρέας που σκουλικιάζει

Από παλιά επικρατούν διάφορες παραδόσεις για την απαγόρευση διέλευσης ατόμου έξω από τον περίβολο της Εκκλησίας, μεταφέροντας κρέας ή ψάρι ωμό.

Όσοι το επιχείρησαν, από δυσπιστία η παράλλειψη, είδαν το κρέας ή το ψάρι τους να αποσυντίθεται και σκουλικιάζει αμέσως ενώ τιμωρήθηκαν και με θάνατο, τα αίτια του οποίου οι γιατροί δεν μπόρεσαν να διαπιστώσουν.

Υπάρχει μάλιστα βιβλίο στο οποίο, πριν από εκατό χρόνια, ο τότε ιερέας κατέγραψε ένα τέτοιο γεγονός που συνέβη από την απιστία κάποιου προσώπου .Εκτός αυτού του ατόμου πέθαναν, σε 19 ημέρες, 42 άνθρωποι που είχαν συγγένεια ή ιδιαίτερη σχέση μαζί του και μόνο ύστερα από συνεχείς παρακλήσεις σταμάτησαν οι θάνατοι.

Δεν περνούν απέξω μετά από κηδεία

Μάλιστα επικρατεί και άλλη παράδοση, κατά την οποία, απαγορεύεται η είσοδος στο ναό, όπου βρίσκεται η εικόνα της Θεοτόκου, αλλά και η διέλευση έξω απ αυτόν του ιερέα ή άλλου ατόμου που έχει συμμετάσχει σε εξόδιο ακολουθία, την ημέρα που γίνεται η κηδεία.

Ο άπιστος Οθωμανός

Επί Τουρκοκρατίας ενώ περνούσε έξω από την Εκκλησία ένας άπιστος Οθωμανός κτύπησε με το όπλο του σε εντοιχισμένο πιάτο που βρίσκεται στην εξωτερική νότια πλευρά της. Ενώ λοιπόν η σφαίρα χτύπησε το εσωτερικό του πιάτου γύρισε, με εξοστρακισμό, και βρήκε τον Οθωμανό στο μάτι στερώντας του την όραση.

Αμέσως μετά, αναφέρει η παράδοση, μετανόησε και βαπτίσθηκε Χριστιανός, τόσο εκείνος όσο και ολόκληρη η οικογένεια του.

Τι συνέβη στο Ν. Τσαγκαράκη

Το 1945 ο Νικόλαος Τσαγκαράκης από τον Χανδρά, σε ηλικία μόλις 3 ετών, αρρώστησε από πολιομυελίτιδα. Όλο οι γιατροί της επαρχίας τον είχαν ξεγραμμένο. Ύστερα από παντελή παραλυσία 40 ημερών οι γονείς του τον μετέφεραν στο ναό της Παναγίας στις Λιθίνες. Με το πέρας της Θείας Λειτουργίας και της Παράκλησης γιατρεύθηκε μπροστά στην εικόνα.

Στο ίδιο πρόσωπο συνέβη και δεύτερο θαύμα το 1967, ενώ ταξίδευε από Ιαπωνία προς Αμερική. Ύστερα από σφοδρή θαλασσοταραχή στο μέσο του ειρηνικού ωκεανού το πλοίο του κόπηκε στα δύο.Ο Νικόλαος Τσαγκαράκης για δεκατέσσερα ολόκληρα μερόνυκτα ναυαγός επέδειξε θαυμαστή ψυχραιμία –μάλιστα ήταν ο μοναδικός που κατάφερε να κοιμηθεί τη διάρκεια του ναυαγίου- και ενίσχυε τα υπόλοιπα μέλη του πλοίου να κρατηθούν στη ζωή. Όπως ο ίδιος διηγήθηκε αργότερα στους συγχωριανούς του, είχε τη σιγουριά ότι τον προστάτευε η Παναγία, αφού είχε μαζί του φυλακτό από την Παναγία τη «Λιθινιώτισσα».

Μετά από δύο εβδομάδες πάλης με τα κύματα και τα στοιχεία της φύσης ανασύρθηκε ζωντανός, φθάνοντας μάλιστα και στον προορισμό του.

Η γυναίκα από τη Ζάκυνθο

Το 1958 η Κωνσταντίνα Μαυρίδου από τη Ζάκυνθο, ενώ η επιστήμη της Ιατρικής είχε διαγράψει κάθε πιθανότητα θεραπείας της από την ανίατη ασθένειά που έπασχε, είδε σε όραμα μία μαυροφορεμένη γυναίκα που την κάλεσε στο «σπίτι» της για να την κάνει καλά.

Και ενώ δεν είχε βγει ποτέ από το νησί της, ξεκίνησε με βεβαιότητα ότι η «μαυροφερεμένη» θα την οδηγούσε εκεί που έπρεπε. Πράγματι η Θεοτόκος καθοδήγησε τα βήματά της και ήλθε στο ναό της Παναγίας Λιθινών και αμέσως θεραπεύθηκε.

Τα δάκρυα και το αίμα

Στις 2 Οκτωβρίου 1958, ενώ τελούνταν Παράκληση υπέρ ξένων προσκυνητών η εικόνα της Θεοτόκου στις Λιθίνες άρχισε να δακρύζει συνεχώς και στο τέλος από το στόμα και τη μύτη φάνηκε αίμα. Τότε άρχισαν να έρχονται καθημερινά εκατοντάδες πιστών για να δουν το θαύμα και να δοξολογήσουν το όνομα της.

Μάλιστα, το περιστατικό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι όταν η εικόνα συντηρήθηκε και καθαρίστηκε από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία το 1995 -και παρότι ήταν επιζωγραφισμένη και αφαιρέθηκε όλο το επιπλέον χρώμα- το αίμα παρέμενε πάνω στο ξύλο της.

Τα δυο παιδιά

Το 1962, την παραμονή της εορτής (7 Σεπτεμβρίου), κατά την ώρα της Παρακλήσεως ένα παιδί που ήταν εκ γενετής παράλυτο και το είχαν φέρει οι γονείς του στο ναό από άλλο χωριό θεραπεύθηκε και περπάτησε μπροστά στην εικόνα της Παναγίας.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί και το θαύμα που επιτελέσθηκε στον μακαριστό Αρχιμανδρίτη Εμμανουήλ Μυλωνάκη το 1913-1914. Σε βρεφική ηλικία 9 έως 10 μηνών προσεβλήθη από βαρειά τυφοειδή ασθένεια, για την οποία ο γιατρός δεν έδωσε ελπίδα ζωής. Όλοι περίμεναν το μοιραίο την ημέρα της διάγνωσης. Όσο περνούσε η ώρα η κατάσταση του χειροτέρευε. Πλησίαζε η χαραυγή όταν ακούστηκε το κτύπημα της καμπάνας της Παναγίας. Όλοι γονάτισαν και έκαναν Παράκληση στην Θεοτόκου και μετά του έριξαν νερό κρύο από το σταμνί στο κεφάλι. Το βρέφος άνοιξε τα μάτια του ενώ μετά από λίγο άρχισε να γελά και όλοι κατάλαβαν πως είχε γίνει ένα θαύμα.

Πηγές: Ιστοσελίδα Δήμου Σητείας και Χριστιανικά μνημεία της Κρήτης