Το Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στην Κάτω Σύμη Βιάννου-26 αιώνες αδιάλειπτης λειτουργίας

 

Στην Κάτω Σύμη της Βιάννου, μέσα στο όμορφο πευκοδάσος, σε υψόμετρο 1130 μέτρων,  και στην περιοχή που ονομάζεται Κρύα Βρύση, (Κρυγιά Βρύση) βρίσκεται το Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης.

 H ανασκαφική έρευνα επιβεβαίωσε πως επί 26 αιώνες είχε αδιάλειπτη λειτουργία γεγονός που το καθιστά πολύ σημαντικό όπως και το ότι, καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, δέχθηκε ποικίλες αλλαγές και µετασχηµατίσθηκε ανάλογα µε τις εκάστοτε θρησκευτικές αντιλήψεις αλλά και τις πολιτικές και οικονοµικές συνθήκες που επικρατούσαν.

Φέρεται να ιδρύθηκε γύρω στο 2000 π.Χ. και εικάζεται ότι η λατρεία σε αυτό γινόταν υπαίθρια, με θυσίες σε πυρά, τελετουργικά δείπνα, προσφορές κ.α.

Η φήμη του φαίνεται ότι ήταν σπουδαία, δεν ήταν εξάλλου τυχαία η θέση του, που λειτουργούσε ως πέρασμα προς διάφορες κατευθύνσεις. Έτσι δικαιολογείται και το μέγεθος του με πολλά  δωμάτια για τη φιλοξενία ιερέων και πιστών που συνέρρεαν σε αυτό.

Η λατρεία στο Ιερό άρχισε από τη Μεσομινωική εποχή και συνεχίστηκε μέχρι τη Ρωμαική Περίοδο ενώ κυρίαρχο σημείο της λατρείας, μεταξύ 7^ου και 6^ου αιώνα π.Χ. ,ήταν ένας υπαίθριος βωμός, που βρέθηκε με στρώμα πύρας και οστών γύρω του από τις θυσίες ζώων.

Μέσα στη στάχτη εντοπίστηκαν, μεταξύ άλλων, σωληνοειδή σπονδικά σκεύη, λίθινες τράπεζες προσφορών, πήλινα κύπελλα ιεράς κοινωνίας, λαμπρής τέχνης, των υστερομινωικών χρονών, πολλά χάλκινα ειδώλια και ομοιώματα ζώων, ελάσματα με θαυμάσιες παραστάσεις ανδρών, που οδηγούν ή σηκώνουν αγρίμια και άλλα ζώα ή μέλη ζώων που προσφέρουν για θυσία, και τρία ξίφη της Υστερομινωικής περιόδου II, εξαίρετης τέχνης.

Βρέθηκαν επίσης πήλινα ειδώλια γυμνής θεάς, παραστάσεις του Ερμή και άλλα. Υπάρχουν επίσης ενεπίγραφα κεραμίδια του ναού με ονόματα δωρητών. Πεζούλες στις γύρω πλαγιές του βουνού χρησίμευαν κατά τις ημέρες των γιορτών για την διαμονή των προσκυνητών.

Κοντά στο βωμό, λίγο νοτιότερα, βρέθηκε παλαιότερο ιερό των Μεσομινωικών χρόνων με διάφορα ευρήματα λατρευτικού χαρακτήρα.

Ανατολικά ανακαλύφθηκε σχεδόν ολόκληρος μικρός ναός των υστέρων ελληνιστικών χρονών, ειδώλια πήλινα, ως και επιγραφή αναθηματική, ρωμαϊκών χρονών, που αναφέρει τον Ερμή και κάποιον Νικάνορα Θεομνάστου, ο οποίος ως φαίνεται είχε κάποτε επισκευάσει το ναό.

H ανασκαφή στο ιερό της Σύμης άρχισε το 1972 ως σωστική της KΓ' Eφορείας Aρχαιοτήτων και συνεχίστηκε, από το 1973 και μετά, ως συστηματική, με τη χρηματοδότηση και την εποπτεία της Aρχαιολογικής Eταιρείας των Aθηνών.

 H έρευνα του ιερού, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί στην περιφέρειά του, σταμάτησε το 2003

 H πηγή στον χώρο του ιερού, με άφθονο ακόμη και σήμερα νερό, ειδικά το χειμώνα, έχει δώσει σε όλη την περιοχή την ονομασία  "Kρύα Bρύση", και φαίνεται πως αποτέλεσε τον πρωταρχικό παράγοντα για την ίδρυσή του.

H έκταση του ιερού υπολογίζεται στα 17.000 τ. μ. με βάση τις επιφανειακές ενδείξεις, ωστόσο μόνο μια έκταση  3000 τ. μ., έχει ερευνηθεί ανασκαφικά.

Η κεραμική του χώρου δεν αφήνει αμφιβολία για τη συνεχή χρήση του χώρου επί 26 τουλάχιστον αιώνες, ενώ τα ανασκαφικά δεδομένα πληροφορούν για την ομαλή διαδοχή των πολιτισμών, καθώς οι περιοδικές καταστροφές των αρχιτεκτονικών μνημείων οφείλονται σε φυσικά αίτια και όχι σε βανδαλισμούς από εχθρούς.

Να σημειώσουμε πως η κατασκευή δρόμου το 1972, από την Kάτω Σύµη προς το οροπέδιο του Bιαννίτικου Oµαλού, οδήγησε στην τυχαία ανακάλυψη του Iερού. H ανασκαφή, η οποία ακολούθησε, διενεργήθηκε από τη ∆ρ. Aγγελική Λεµπέση µε συνανασκαφέα τη ∆ρ. Πολύµνια Muhly-Mεταξά, και συνεργάτες τη ∆ρ. Aθανασία Kάντα, κατά τα έτη 1972 έως και 1992 και ∆ρ. Γεώργιο Παπασάββα κατά τα έτη 1993 έως και 2003.

(Αντλήθηκαν πληφορορίες από τη διδακτορική διατριβή του Νικολάου Ζαρίφη, «H APXITEKTONIKH TOY IEPOY TOY EPMH KAI THΣ AΦPO∆ITHΣ ΣTHN KATΩ ΣYMH BIANNOY»)