Ο πύργος στην νότια πλευρά της Ακρόπολης της Ελεύθερνας στο Ρέθυμνο

 

Ο λόφος Πυργί, στην Ελεύθερνα Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο, χαρακτηρίστηκε ήδη από τους πρώτους αρχαιοδίφες που επισκέφθηκαν την περιοχή ως η Ακρόπολη της αρχαίας πόλης που υπήρξε εκεί.

Από τη νότια πλευρά της η κορυφή της Ακρόπολης ήταν προσβάσιμη μόνο από ένα στενό πέρασμα το οποίο ελέγχονταν από ένα πύργο, ο οποίος και έδωσε το όνομα του σε όλο το λόφο.

Όπως αναφέρει ο Γιάννης Χρηστάκης στο βιβλίο του «Ιστορικά Οχυρωματικά Μνημεία της Κρήτης (330 μ.Χ -1898) Ιστορική Θεώρηση», ο συγκεκριμένος πύργος μάλλον ήταν προρωμαϊκό κτίσμα.Ο Ιταλός ιστορικός G. Gerola και ο Mariani υποστήριξαν  πως ο πύργος ήταν μεσαιωνικός.

Ο ανασκαφέας της Ελεύθερνας Νικόλαος Σταμπολίδης στην μελέτη του για την περιοχή αναφέρει πως «η πρόσβαση προς την κορυφή, την ακρόπολη, της αρχαίας πόλης ήταν δυνατή μόνον από τα νότια, από τον στενό αυχένα, πλάτους περίπου 20 μ., με απόκρημνες, σχεδόν κάθετες, πλευρές ανατολικά και δυτικά.Το μέσον του προστατεύεται ακόμα και σήμερα από τον αναστηλωμένο μεσαιωνικό πύργο, ο οποίος εδράζεται σε παλαιότερη βάση».

Ο ίδιος εκτιμά πως το τμήμα του πύργου που σώζεται ίσως είναι βυζαντινό και εδράζεται σε παλαιότερα θεμέλια.

Ο Ολλανδός γιατρός και συγγραφέας Olfert Dapper είχε περιγράψει πως για να καταλάβει ο Ρωμαίος Μέτελλος την πόλη της Ελεύθερνας είχε καταβρέξει τμήμα του συγκεκριμένου πύργου με ξίδι μέχρι που οι πέτρες "ψήθηκαν" και έτσι μπόρεσε να ανοίξει ρήγμα για να μπει μέσα και να την κατακτήσει.

Την πληροφορία αυτή, κάπως παραποιημένη, φέρεται να άντλησε ο Dapper από τον Έλληνα ιστορικό Δίωνα τον Κάσσιο (155-235) ο οποίος είχε γράψει «…την πόλιν εκ προδοσίας ελών ηργηλόγησεν πύργον γαρ τινά οι προδιδόντες εκ τε πλίνθων πεποιημένον και μέγιστον δυσμαχώτατόν τε όντα όξει συνεχώς διέβρεξαν, ώστε θραυστόν γενέσθαι».

Εξωτερικά ο πύργος ήταν φτιαγμένος με τετράγωνες, μεγάλες,πέτρες και εσωτερικά με μικρές, οι οποίες είχαν δεθεί με είδος λάσπης.