Το σπήλαιο της Μιλάτου ή του Ραπά με την ιστορική και αρχαιολογική αξία

 

 

         

Σπήλαιο με αρχαιολογικό ενδιαφέρον και ιστορική αξία είναι αυτό της Μιλάτου.

Το σπήλαιο αναπτύσσεται σε τμήμα απότομης χαράδρας, σε υψόμετρο περίπου 70 μέτρων, βορειοανατολικά του οικισμού της Μιλάτου του δήμο Αγίου Νικολάου.

Αποτελείται από αίθουσες διαφορετικών επιπέδων και προσανατολισμού, με παρουσία λιθωματικού διάκοσμου, όχι ιδιαίτερα πλούσιου.

Οι αυτοψίες που έγιναν στο εσωτερικό του, από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και την ΚΔ' ΕΠΚΑ, αποκάλυψαν ευρήματα της Νεολιθικής περιόδου.

Όμως οι ντόπιοι κυρίως το γνωρίζουν για την ιστορική του σημασία αφού αποτέλεσε τόπο σφαγής εκατοντάδων ανθρώπων από τους Οθωμανούς.

Το σπήλαιο έχει 8 μικρές και μεγάλες εισόδους σε τρία επίπεδα. Η  είσοδος σε αυτό γίνεται από τη μεγαλύτερη, που έχει 9 μέτρα πλάτος και 2 μέτρα ύψος ενώ η δεξιά είσοδος επιτρέπει στο ηλιακό φως να μπαίνει στον θάλαμο όπου βρίσκεται ο ναός. Καλό θα ήταν, αν κάποιος θελήσει να το επισκεφθεί, να έχει ωστόσο φακό καθώς σε σημεία του είναι σκοτεινό και χρειάζεται επιπλέον να περπατήσει σκυφτός.

Το 1937, στο πρώτο τμήμα του κυρίως θαλάμου, κτίστηκε ναός αφιερωμένος στον Άγιο Θωμά. Κοντά στον ναό υπάρχει οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονται κάποια από τα λείψανα των θυμάτων της μάχης του 1823.

Η Σφαγή από το Χασάν Πασά

Το χειμώνα του 1823, ο Χασάν Πασάς έκανε επιδρομή στην περιοχή του Μεραμπέλλου.

Οι κάτοικοι για να σωθούν κατέφυγαν στις σπηλιές και η πλειοψηφία τους βρήκε καταφύγιο στο συγκεκριμένο που ονομάζεται και σπήλαιο του Ραπά.

Ένας μουσουλμάνος από τη Βουλισμένη, ο Τερζαλής, πρόδωσε όμως το σημείο όπου είχαν βρει καταφύγιο κι έτσι ο Χασάν Πασάς έστειλε εκεί 5000 στρατιώτες.

Λέγεται πως οι περίπου 150 υπερασπιστές του σπηλαίου πάλεψαν γενναία, κρατώντας μακριά το στρατό του Πασά, που υπέστη μεγάλες ζημιές. Την προσπάθεια τους ήλθαν αργότερα να ενισχύσουν άλλοι 2500  ένοπλοι από το Λασίθι όμως οι Οθωμανοί είχαν ταμπουρωθεί στη γύρω περιοχή και ήταν δύσκολο να τους αντιμετωπίσουν.

Η πολιορκία του Σπηλαίου ξεκίνησε στις 3 Φεβρουαρίου, το 1823, και διήρκησε πολλές ημέρες. Οι πολιορκημένοι άρχισαν να βασανίζονται από την πείνα, τη δίψα και τη δυσωδία των νεκρών.

Στις 15 Φεβρουαρίου, οι Τούρκοι μη μπορώντας να το καταλάβουν και μη καταφέρνοντας να πείσουν τον κόσμο που είχε κλειστεί εκεί μέσα πως θα τον αφήσουν να φύγει χωρίς να χυθεί αίμα, έβαλαν φωτιά στην είσοδο του, με αποτέλεσμα το σπήλαιο να γεμίσει με καπνούς.

Οι πολιορκημένοι αναγκάστηκαν να βγουν έξω και έτσι σφαγιάστηκαν από τον εχθρό αφού βασανίστηκαν ενώ κάποιοι πουλήθηκαν σκλάβοι. Στην πινακίδα που έχει τοποθετηθεί, οδευόντας προς το σπήλαιο, γράφει πως τα 30 παλικάρια που βγήκαν πρώτα σφαγιάστηκαν επιτόπου.Τα κορίτσια και τις νέες γυναίκες τις έδεναν με τις πλεξούσες τους. Τους ηλικιωμένους τους πήγαν σε άλλο σημείο κι εκεί τους ποδοπάτησαν με τα άλογα, μετά τους έκοψαν τα κεφάλια και τα έκαναν πυραμίδα σε ένα αλώνι. Τα βρέφη τα έσφαξαν και τις μανάδες τους τις πούλησαν σκλάβες.

 Αν και ο αριθμός των ανθρώπων που κατέφυγαν στο σπήλαιο, δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένος, υπολογίζεται ότι ήταν περισσότεροι από 1000, κυρίως γυναικόπαιδα.

Τα εγκλήματα που διέπραξε ο Χασάν Αγάς στη Μίλατο και όλο το Λασίθι τα πλήρωσε λίγες ημέρες αργότερα. Φεύγοντας από το σπήλαιο στρατοπέδευσε στο Καστέλι Πεδιάδας κάνοντας σχέδια να προχωρήσει και να φτάσει στη Μεσαρά. Όταν όμως βγήκε για σεργιάνι στον κάμπο της περιοχής το άλογο του αφηνίασε και τον έριξε κάτω. Η πτώση του ήταν τόσο άσχημη που δεν πρόλαβε να πει ούτε μια λέξη πριν ξεψυχήσει.

Σε ανάμνηση της σφαγής στο σπήλαιο της Μιλάτου τοποθετήθηκε στην είσοδο του σπηλαίου επιγραφή ενώ στο εσωτερικό του χτίστηκε το εκκλησάκι και το οστεοφυλάκιο που βλέπετε στις φωτογραφίες