Ο Πύργος, η εκκλησία και ο τάφος του οπλαρχηγού Χατζη-Μιχάλη Γιάνναρη στον Ομαλό Χανίων

Στον Ομαλό Χανίων πάνω στο μικρό ύψωμα όπου βρίσκεται ο πύργος του και η εκκλησία, που κτίστηκε ως τάμα για την απελευθέρωση του, κείτεται έχοντας περάσει στην αιωνιότητα ο σπουδαίος Οπλαρχηγός Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, ο "Μαύρος Διάβολος", όπως τον αποκαλούσαν οι Οθωμανοί.

Ήταν γόνος μεγάλης οικογένειας, με ρίζες από το Βυζάντιο. Ο πρώτος της οικογένειας του που ήλθε στην Κρήτη και εγκαταστάθηκε στους Λάκκους ήταν ο Σκουλής Κόκκος. Ένας από τους γιούς του ήταν ο Γιάννης, ένας πολύ ψηλός και γεροδεμένος άντρας που τον φώναζαν, λόγω του παραστήματος του, Γιάνναρο. Σιγά σιγά το παρατσούκλι έγινε επώνυμο όλης της οικογένειας.

Ο Χατζη-Μιχάλης ήταν γιός ενός αγωνιστή ιερέα και γεννήθηκε στους Λάκκους Κυδωνίας το 1831.

Στα 17 του συνόδευσε τον πατέρα και τον αδελφό του στα Ιεροσόλυμα, όπου βαπτίστηκε στον Ιορδάνη, κι έκτοτε ονομάστηκε Χατζη-Μιχάλης. Μάλιστα τα σχέδια του πατέρα του ήταν να γίνει κι εκείνος ιερέας όμως η ζωή του τα έφερε αλλιώς.

Πρώτη πράξη, που τον έβαλε στο στόχαστρο των Οθωμανών, ήταν το παράτολμο εγχείρημα, σε ηλικία 24 ετών, με τον ξάδελφο του να διαλύσουν το γλέντι που είχε στήσει ο Μεμέτ Αγάς σε ένα χάνι στην περιοχή της Αγιάς, στο χωριό Κυρτομάδο, γιορτάζονταν ήττα των Ρώσων στον Κριμαϊκό Πόλεμο.

Μετά το επεισόδιο οι Οθωμανοί άρχισαν να ψάχνουν τους δυο νέους κι όταν κατάφεραν, μετά από καιρό, να τους εντοπίσουν, τους έκλεισαν στη φυλακή του Ρεθύμνου.

Ο Χατζη-Μιχάλης και ο ξάδελφος του απελευθερώθηκαν, αφού είχαν επιχειρήσει και μια απόδραση, όταν οι δικοί τους κατάφεραν να μαζέψουν τα πολλά χρήματα που οι Τούρκοι είχαν θέσει ως εγγύηση και με την προϋπόθεση πως στο εξής θα καθόταν φρόνιμοι, πράγμα που φυσικά δε συνέβη.

Στην επανάσταση του Μαυρογένη (1858) ο Χατζημιχάλης ήταν πια οπλαρχηγός.

Μετά τη λήξη του Κινήματος οι Τούρκοι έστειλαν στους Λάκκους ένα τάγμα ανδρών που κατέλαβαν το χωριό και συνέλαβαν το Χατζη-Μιχάλη και μάλιστα το διαφήμισαν κιόλας ως σπουδαίο κατόρθωμα.

Το 1860, σε ηλικία 29 ετών, ο Χατζη-Μιχάλης φεύγει για την κεντρική Ελλάδα και κατατάσσεται στο λεγόμενο τάγμα Κρητών, το οποίο είχε συσταθεί τότε.

Το τάγμα διαλύθηκε επειδή θεωρήθηκε αντικαθεστωτικό και πολλοί Κρητικοί που υπηρετούσαν σ’ αυτό, συνελήφθησαν και μέσω Σύρου εστάλησαν στην Κρήτη.

Όταν επέστρεψε στην Κρήτη ο Χατζη-Μιχάλης συλλαμβάνεται ξανά και φυλακίζεται στις φυλακές Τοπχανά Χανίων.

Οι Λακκιώτες όμως οργανώνουν την απόδρασή του οδηγώντας τον στα Λευκά Όρη μέχρις ότου έλαβε αμνηστία.

Στις 30 Μαρτίου 1866 οι Λακκιώτες επαναστατούν και ως αρχηγό τους φυσικά ορίζουν το Χατζη-Μιχάλη, ο οποίος κατόπιν εξελέγη γενικός αρχηγός Κυδωνίας στη Μεγάλη επανάσταση του 1866-69.

Ένα μήνα μετά την έκρηξη της Επανάστασης στην Κρήτη οι Τούρκοι, με διαταγή του Μουσταφά πασά, καταλαμβάνουν τους Λάκκους και καταστρέφουν εκ θεμελίων το σπίτι του Γιάνναρη για παραδειγματισμό.

Ο Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης ως κορυφαία στρατιωτική μορφή έδωσε το παρών σε όλες τις μάχες που δόθηκαν στην δυτική Κρήτη.

Στο τέλος της Επανάστασης βρέθηκε στη Σαμαριά αποκλεισμένος με λίγους συντρόφους του έχοντας να αντιμετωπίσει τους Τούρκους, την πείνα και το κρύο. Έτσι αναγκάζεται να παραδοθεί.

Ο τότε διοικητής της Κρήτης Χουσεϊν Αυνής συνοδεύει ο ίδιος στην Κωνσταντινούπολη το Γιάνναρη ως εξέχοντα αιχμάλωτο.

Το Πάσχα του 1870 ο Γιάνναρης ζητά να εκκλησιαστεί στο Φανάρι και καταφέρνει να το σκάσει από την εκκλησία μεταμφιεσμένος σε ιερέα. Κατόπιν με τη βοήθεια του Ρώσου πρεσβευτή διαφεύγει στην Οδησσό.Κατατάσεται στο Ρωσικό στρατό και διαμένει στο Ταιγάνι μέχρι το 1877.

Στην Κρήτη επέστρεψε για να ηγηθεί της επανάστασης του 1878 που κατέληξε στη συνθήκη της Χαλέπας, για τη σύνταξη της οποίας εργάστηκε και ο ίδιος.

Το 1896, σε μεγάλη ηλικία πια, κατεβαίνει στην Κρήτη, από τον Πειραιά όπου ζούσε, και συμβάλλει στην επιτυχή έκβαση της μάχης του Ελληνικού στρατού υπό τον Τιμολέοντα Βάσσο, στα Λιβάδια τον Ιανουάριο του 1897.

Τότε τελείωσε και η πολεμική του δράση, που ξεκίνησε το 1855!

Στην πρώτη Κρητική Βουλή που συγκροτήθηκε εξελέγη πληρεξούσιος.Δεν έπαψε ποτέ να ενδιαφέρεται για την τύχη της πατρίδας του και να επιθυμεί την ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα.

Δεν ήταν όμως μόνο αγωνιστής καθώς συνέγραψε τα απομνημονεύματα του και το επικολυρικό ποίημα η «Κρητικοπούλα», το οποίο αναφέρεται στην Επανάσταση του 1866.

Τον Νοέμβριο του 1911 εκλέχθηκε Πρόεδρος της Συνέλευσης των Κρητών, η οποία αποφάσισε την ένωση με την Ελλάδα.Την πρώτη Δεκεμβρίου του 1913 έγινε η επίσημη τελετή της ένωσης της Κρήτης με τη Μητέρα Πατρίδα.

Ο Αναγνώστης Μάντακας και ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης, δύο βετεράνοι αγωνιστές των Κρητικών Αγώνων, ύψωσαν την Ελληνική σημαία στο Φρούριο Φιρκά στα Χανιά ,παρουσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, μπροστά σε μια λαοθάλασσα που παραληρούσε από ενθουσιασμό.

Ο καπετάν Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, πέθανε στις 17 Ιουλίου 1916 και η κηδεία του υπήρξε πάνδημη.

Θάφτηκε με τιμές στρατηγού, μετά από δική του επιθυμία στον Ομαλό, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα, που είχε κτιστεί σαν τάμα μετά την επιτυχία μιας από τις πολλές αποδράσεις του. Σε μαρμάρινη πλάκα που υπάρχει στην είσοδο του πύργου, που δεσπόζει κοντά στο εκκλησάκι, γράφει πως η συγκεκριμένη οικία και τα παρατήματα της, πλησίον του Αγίου Παντελεήμονα, μετά το θάνατο του Χατζη-Μιχάλη περιέρχονται, σύμφωνα με τη διαθήκη του, στην κυριότητα του ναού προκειμένου να διοικούνται από την κοινότητα όπου γεννήθηκε. Η εντολή αυτή φέρει χρονολογία 1901.