Ο βυζαντινός ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου έξω από τις Λιθίνες και ο οικισμός που αφάνισε η πανώλη

 

Σε αγροτοδασική περιοχή έξω από τις Λιθίνες Σητείας, ανάμεσα σε πεύκα, ελιές και περβόλια, συναντάμε το βυζαντινό ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου και δίπλα του ελάχιστα απομεινάρια οικισμού που είχε αναπτυχθεί εκεί κατά το παρελθόν.

Οι διηγήσεις των κατοίκων αναφέρουν πως ο οικισμός ερήμωσε την εποχή που η πανώλη είχε ρίξει τη μαύρη σκιά της πάνω από την Κρήτη. Όσοι κατάφεραν να γλιτώσουν μετακινήθηκαν κι έφτιαξαν τις ζωές τους ξανά στις Λιθίνες.

Μια ενδιαφέρουσα ιστορία διασώζεται από εκείνα τα χρόνια και μας την μετέφερε η ηλικιωμένη Αικατερίνη Φραγκουλάκη. Σύμφωνα με την περιγραφή της, όταν χτύπησε το χωριό η πανώλη όσοι επέζησαν έτρεξαν να φύγουν μακριά για να σωθούν ρίχνοντας, στην κυριολεξία, μαύρη πέτρα πίσω τους. Μετά από 13 χρόνια εγκατάλειψης του οικισμού, ένα ζευγάρι αποφάσισε να επιστρέψει εκεί και να δει σε τι κατάσταση ήταν ότι είχε απομείνει όρθιο.

Βρήκε λοιπόν το ζευγάρι, λέει η κ. Φραγκουλάκη, μέσα στις στάχτες ενός σπιτιού ένα κάρβουνο αναμμένο να καίει ακόμα. Ο άνδρας τρόμαξε με το εύρημα αυτό και είπε στη γυναίκα του πως είναι κακό σημάδι και να σηκωθούν να φύγουν αμέσως. Εκείνη όμως δεν δέχθηκε κι έτσι μυστηριωδώς πέθαναν και οι δυο.

Σήμερα βέβαια στην περιοχή αυτή όχι στάχτες αλλά ούτε σπίτια μπορεί να βρει κανείς, μόνο λίγες πέτρες που μαρτυρούν πως κάποτε εκεί υπήρχαν κτίσματα.

Σώζεται μόνο η βυζαντινή εκκλησία του Μιχαήλ Αρχαγγέλου.

Πρόκειται για ένα μονόχωρο και καμαρποσκεπή ναό, με ένα σφενδόνιο. Το εσωτερικό του φαίνεται να ήταν γεμάτο τοιχογραφίες, εκ των οποίων διασώζονται μόνο όσες παλιά δεν έφθαναν οι γυναίκες όταν, στην προσπάθεια τους να ευπρεπίσουν την εκκλησία, έβαζαν ασβέστη παντού. Κι αυτές όμως, δυστυχώς, είναι σε κακή κατάσταση κι αν δεν συντηρηθούν άμεσα θα χαθούν, καθώς το πέρασμα της υγρασίας και των αιώνων αφήνει σημάδια που δεν σβήνουν.

Είναι ξεκάθαρο από τις μορφές πάνω στις παραστάσεις που διασώζονται πως είναι έργο λαϊκού ζωγράφου.

Χαμηλά οι τοίχοι του κτίσματος έχουν ασβεστωθεί και τα πολλά στρώματα ασβέστη έχουν καλύψει τις παραστάσεις που υπήρχαν ενώ είναι εμφανείς και κακές επεμβάσεις συντήρησης με τσιμέντο.

Εξωτερικά στο θύρωμα διακρίνεται λιθανάγλυφο, ασβεστωμένο και αυτό.

Λίγες πέτρες θυμίζουν πως κάποτε εκεί ζούσαν άνθρωποι