Μονή Πρέβελη: Η αίθουσα συνεδριάσεων των μυημένων στη Φιλική Εταιρεία αλλά και Ανταρτών στην Κατοχή

 

Στην παλιά πτέρυγα της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννη Θεολόγου Πρέβελη, η οποία σήμερα έχει αναστυλωθεί υποδειγματικά, συναντάμε ένα χώρο πολύ ξεχωριστό που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί την ύπαρξη του μέσα σ’ ένα μοναστήρι.

Πρόκειται για την αίθουσα όπου την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία Κρήτες Επαναστάτες πραγματοποιούσαν τις συναντήσεις τους και οργάνωναν τον αγώνα τους.

Όποιος γνωρίζει την ιστορία της Μονής Πρέβελη δεν ξαφνιάζεται για το ότι είχε διαμορφωθεί αίθουσα για να συζητούν και να κάνουν πλάνα έναντι των Οθωμανών οι οπλαρχηγοί της περιόδου των Κρητικών Επαναστάσεων. Κι όχι μόνο αυτοί αλλά και οι Αντάρτες και οι Σύμμαχοι Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής.

Είναι από εκείνα τα μοναστήρια της Κρήτης που έπαιξε σπουδαίο ρόλο σε όλους τους αγώνες του νησιού για την ελευθερία.

Η αίθουσα συναντήσεων των μελών της Φιλικής Εταιρείας είναι μεγάλου μεγέθους, μακρόστενη, και στους τοίχους της βλέπουμε, διατηρημένα κατά την ανακαινιστική διαδικασία,  χαράγματα καραβιών και διάφορα σχέδια ακριβή χρονολόγηση των οποίων δεν διαθέτουμε. Ανάλογα χαράγματα πάντως έχουν εντοπιστεί σε διάφορα σημεία της Κρήτης.

Στη Μονή Πρέβελη ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός ήταν εκείνος που αρχικά μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από το μοναχό Ανανία της Μονής Μεγίστης Λαύρας. Ο μοναχός Ανανίας ήλθε ως «απόστολος» της Φιλικής Εταιρείας στην Κρήτη και φρόντισε να μυήσει στους σκοπούς της διακεκριμένους Κρήτες.

Ο Μελχισεδέκ Τσουδερός μόλις είχε αρχίσει να φαίνεται πως ο τουρκικός ζυγός μπορούσε να φύγει από τα κεφάλια των Ελλήνων άρχισε να αγοράζει όπλα και πυρομαχικά.

Οι Οθωμανοί υποψιάστηκαν τη δράση του και κίνησαν για το μοναστήρι, το οποίο κατέστρεψαν ενώ παλούκωσαν δυο υπέργηρους μοναχούς του.

Στο πρόσωπο του Μελχισεδέκ οφείλουμε το ετοιμοπόλεμο του πρώτου μάχιμου σχηματισμού της Επανάστασης του 1821 στο νησί.

Όπως περιγράφει ο ιστορικός Ιωάννης Μουρέλλος:

«Εις το Μοναστήριον του Πρέβελη και στον μεγαλεπήβολο Ηγούμενο του Μελχισεδέκ ανήκει, χωρίς αμφισβήτηση, η τιμή της διοργανώσεως, του οπλισμού και του ετοιμοπόλεμου του πρώτου μάχιμου σχηματισμού της επαναστάσεως του 21 στην Κρήτη. Και πρώτη πράξις γενικωτέρας σημασίας (η οποία πυροδότησε την επανάσταση στο νησί) ήταν η τουρκική επιδρομή του Ψαροσμαήλη και η καταστροφή του Πρέβελη».

Ο ηγούμενος Μελχισεδέκ πρώτος ύψωσε την επαναστατική σημαία στην Κρήτη το 1821 και συγκεκριμένα στο Ροδάκινο, στη θέση Κουρκουλός, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, μετά τη Θεία Λειτουργία , το πρωί της 24ης Μαΐου 1821.

Στη συνέχεια μαζί με το ένοπλο σώμα που είχε προετοιμάσει έφυγαν προς τα Σφακιά όπου στις 29 Μαΐου κηρύχθηκε επίσημα η Επανάσταση κατά των Οθωμανών στη Μονή της Παναγίας της Θυμιανής.

Κατόπιν επέστρεψαν στο Ρέθυμνο και μαζί με τους Σφακιανούς επιτέθηκαν και σκότωσαν τον Ισμαήλ (που είχε καταστρέψει το μοναστήρι του Πρέβελη) κοντά στην Καλή Συκιά. Από τη μάχη αυτή εξασφάλισαν πολλά όπλα, θάρρος και νέους εθελοντές μαχητές.

Δείτε επίσης:

Μονή Πρέβελη: Ο Ηγούμενος του Μελχισεδέκ ο πρώτος που ύψωσε την επαναστατική σημαία το Μάϊο του 1821

Οι Οσιομάρτυρες Ησαΐας και Ιερεμίας της Μονής Πρέβελη-Τιμώνται στις 24 Μαΐου

Geoff Edwards: Δημιούργησε τη δική του Πρέβελη στη μακρινή Αυστραλία για να τιμήσει την Κρήτη

Μια επίθεση που δεν πέτυχε το στόχο της

Όταν ο διοικητής των Οθωμανών στο Ρέθυμνο βεβαιώθηκε πως ο ηγούμενος Πρέβελη ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία διέταξε τους στρατιώτες του από τα Λευκόγεια να μεταβούν στο μοναστήρι και να σκοτώσουν όλους τους μοναχούς του.

Εκατό γενίτσαροι πήγαν εκεί με σκοπό να χτυπήσουν ύπουλα. Ο  Μελχισεδέκ του υποδέχθηκε στο Μετόχι της Μονής, αυτό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, όπου και τους ετοίμασε πλούσιο τραπέζι. Έφαγαν και ήπιαν πολύ και μετά από το ποτό αποκοιμήθηκαν. Ένας εξ αυτών, ο Αλή Ατζέμ, ξύπνησε μέσα στη νύχτα και πήγε και βρήκε τον ηγούμενο στο κελί του στον οποίο και είπε : «Είντα κάθεσαι Γούμενε; Εμείς για σένα ήρθαμε και κάμε το ρεμέδιο σου, αλλά να μη με ομολογήσεις».

Έτσι ο Μελχισεδέκ γλίτωσε εκείνο το βράδυ ενώ έστειλε το μοναχό Βενιαμίν να πει στους βοσκούς να κρύψουν τα κοπάδια προς τα Σφακιά. Ο ίδιος πήρε από τη Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου όλα τα πολύτιμα σκεύη και αναχώρησε, συνοδευόμενος από 30 μοναχούς, προς τον Ασώματο, απ' όπου κατάγονταν. Εκεί έπεισε τα αδέλφια του να πάνε μαζί του στον Καλλικράτη Σφακίων, κι αυτοί με τη σειρά τους έπεισαν κι άλλους άντρες κι έτσι σχηματίστηκε ο πρώτος πυρήνας αξιόμαχου στρατού, υπό την αρχηγία του Μελχισεδέκ και του αδελφού του Γεωργίου.

 

Ο θαρραλέος και σπουδαίος ηγούμενος έχασε τη ζωή του το 1823 συμμετέχοντας σε μια φοβερή μάχη που έγινε κοντά στο χωριό Πολεμάρχι.

Η προσφορά της Μονής στην Κατοχή

Την περίοδο που διεξάγονταν η Μάχη της Κρήτης στο νησί η Μονή Πρέβελη δεν έμεινε αδιάφορη. Τις 10 ημέρες που κράτησε εφοδίαζε τους στρατιώτες του Ρεθύμνου που υπέφεραν, με τρόφιμα.

Αφότου καταλήφθηκε η Κρήτη από τους Γερμανούς πολλοί Άγγλοι και άλλοι σύμμαχοι, που παρέμειναν στο νησί, κατευθύνθηκαν στη Μονή Πρέβελη. Από κει βρήκαν βάρκα και ταξίδεψαν ως την Αλεξάνδρεια. Εκεί ενημέρωσαν πως στην Κρήτη περίμεναν σωτηρία αρκετοί Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες. Την ίδια ώρα φυγάδες από το στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Σούδα, Άγγλοι και Κύπριοι καθώς και άνδρες από τα δυο αυστραλιανά τάγματα του Ρεθύμνου μετέβησαν στη μονή Πρέβελη περιμένοντας ευκαιρία αναχώρησης.

Το αγγλικό υποβρύχιο Thrasher, ήταν το πρώτο συμμαχικό σκάφος που προσέγγισε ξηρά το καλοκαίρι του 1941. Έφθασε στον κολπίσκο του Πρέβελη αργά τη νύχτα και παρέλαβε 80 Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς καθώς και 28 Έλληνες καταδιωκόμενους. Την επόμενη μέρα το πρωί οδηγήθηκαν τα κοπάδια της μονής στην παραλία και με τα πόδια τους έσβησαν τα ανθρώπινα ίχνη από την άμμο.

Τον Αύγουστο του 1941 έφθασε στον κόλπο Πρέβελη ένα ακόμα υποβρύχιο, το Torbay, που παρέλαβε 120 Άγγλους, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς.

Οι Γερμανοί έμαθαν πως το μοναστήρι Πρέβελη βοήθησε συμμάχους να αναχωρήσουν από την Κρήτη και στις 25 Αυγούστου στρατιώτες του λεηλάτησαν τους χώρους της μονής ενώ ακολούθησαν ανακρίσεις και πίεση για να ομολογήσουν. Κάποιοι μοναχοί οδηγήθηκαν στη φυλακή και μετά από πολύ προσπάθεια απελευθερώθηκαν, με τη δέσμευση να μην επιστρέψουν ξανά στη Μονή Πρέβελη.

( Οι πληροφορίες για τα γεγονότα της περιόδου αντλήθηκαν από το προσκυνητάριο της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πρέβελη).