Η Λασαία ήταν αρχαία πόλη με λιμάνι σε απόσταση περίπου δυο
χιλιομέτρων από τους Καλούς Λιμένες, προς τα ανατολικά, στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται ο οικισμός Χρυσόστομος. Είχε κτιστεί στη νότια πλαγιά του υψώματος Κέρκελος.
Απέναντι από το σημείο όπου είχε κτιστεί βλέπουμε τη νησίδα Παλαιός
Μόλος ή Τράφος, μεταξύ της οποίας και της ακτής λειτούργησε ένα από τα λιμάνια
της Γόρτυνας στη ρωμαϊκή περίοδο.
Στην περιοχή βλέπουμε ακόμα και σήμερα ερείπια μέσα στο
νερό, στις ακτές αλλά και στα υψώματα πάνω απ' αυτές.
Σώζονται τμήματα κτιρίων της ρωμαϊκής περιόδου, υδραγωγείου
και άλλα οικοδομήματα ενώ έχουν βρεθεί και λείψανα πρωτομινωικών τάφων. Δυτικά
από τη Λασαία ήταν το νεκροταφείο της. Στην περιοχή είχε βρεθεί επιτάφιος ανάγλυφη στήλη με την επιγραφή "ΧΑΙΡΕΤΕ ΔΕ ΟΙ ΠΑΡΙΟΝΤΕΣ ΕΓΩ ΔΕ ΦΙΛΟΣ ΚΑΤΑΛΕΙΠΩ"
Μεταξύ του Τράφου και της ακτής διακρίνονται στο νερό οι ογκόλιθοι που κάποτε αποτελούσαν τμήμα του λιμενικού
έργου που εξυπηρετούσε τον τόπο.
Το νησάκι Τράφος λειτούργησε και ως καταφύγιο την περίοδο
των κρητικών επαναστάσεων.
Το 1854 ο Άγγλος πλοίαρχος και περιηγητής Τ. Σπράττ, που
έπλευσε στην Κρήτη, νόμιζε μάλιστα πως οι επαναστάτες που βρήκε εκεί ήταν πειρατές και έστειλε μια φρεγάτα να τους πλήξει. Οι επαναστάτες όμως τους χτύπησαν και τους προκάλεσαν σημαντικές ζημιές.
Όπως είχε περιγράψει ο Σπράττ, στη Λασσαία οι χωρικοί είχαν
ανοίξει τάφους όπου εκτίμησε πως είχαν βρει κτερίσματα. Ένας νεαρός
βοσκός είχε βρει ένα δακτυλίδι, που είχε την επιγραφή "Τρυφ/ηνια".
Το δακτυλίδι αυτό το αγόρασε ο Σπράττ και όπως ανάφερε του υπενθύμισε το χωρίο της προς Ρωμαίους επιστολής του Παύλου όπου γράφει: "ασπάσασθε Τρύφαιναν και Τρυφώσαν τας κοπώσας εν Κυρίω". Η πόλη της Λασαίας αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη ως η πόλη κοντά στους Καλούς Λιμένες, οι οποίοι απετέλεσαν σταθμό στο ταξίδι του Αποστόλου Παύλου.
Για τη Λασαία είχε γράψει και ο Onorio Belli στο θείο του στις 11
Οκτωβρίου 1586: "Η Λασαία διατηρεί ακόμη το όνομα, μα είναι όλη ερειπωμένη και
ούτε υπάρχει εκεί άλλη κατοικία παρά, τέσσερα-πέντε μίλια, πάνω σε κάμποσα
ψηλότερα βουνά, ένα μοναστήρι καλόγερων, που ονομάζεται Απεζανές, τόπος
ωραιότατος και τερπνότατος".
Η περιοχή να σημειώσουμε πως ήταν πλούσια σε κοιτάσματα χαλκού, ο οποίος εξορύχθηκε κατά την αρχαιότητα.
Η Ελένη Βασιλάκη είναι δημοσιογράφος. Έχει εργαστεί από το 1995 μέχρι σήμερα σε εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς του Ηρακλείου συνεργαζόμενη παράλληλα με ΜΜΕ στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης με master στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων ενώ μιλά Αγγλικά και Ιταλικά. Λατρεύει τα ταξίδια και τις εκδρομές, τις πεζοπορίες στη φύση και τη γνωριμία με τον τόπο της και τους ανθρώπους του.