Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Κολοκύθα της Ελούντας

 

Απέναντι από τη νησίδα της κολοκύθας και πάνω στη χερσόνησο της Σπιναλόγκας ανακαλύφθηκε το 1971 μια παλαιοχριστιανική βασιλική, όχι στο μέγεθος της μεγάλης που συναντάμε στο κανάλι της Ελούντας αλλά με αρκετά αξιοπρόσεκτα και μεγαλοπρεπή στοιχεία.

Πρόκειται για μια από τις πάνω από 100 παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Κρήτης που κατέγραψε στην έρευνα του ο αρχαιολόγος Μανόλης Μπορμπουδάκης, ο οποίος και ήταν επικεφαλής στις ανασκαφές της Κολοκύθας.

Κτισμένη σε ένα σχετικά απομονωμένο σημείο ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν την ύπαρξη της καθώς οι επισκέπτες συνήθως περιορίζονται στο να κάνουν μπάνιο στην όμορφη παραλία της Κολοκύθας κι όχι στο να περιηγηθούν σε μνημεία της. Εξάλλου ακριβώς μπροστά της ανοίγεται μια μικρότερη παραλία που επιλέγουν αρκετοί λουόμενοι όταν η μεγαλύτερη παραλία της περιοχής γεμίσει από κόσμο. Όμως λίγοι είναι αυτοί που κάνουν τον κόπο να δούν τι υπάρχει λίγα μέτρα πιο πάνω, μέσα στην χαλασμένη περίφραξη.

Η ανασκαφή της συγκεκριμένης παλαιοχριστιανικής ξεκίνησε όταν αποκαλύφθηκε ένα τμήμα μωσαϊκού στην ανατολική πλευρά της, στην ημικυκλική αψίδα του ιερού.

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στη συνέχεια στο φως έναν ορθογώνιο ναό με διαστάσεις, χωρίς την αψίδα, 21Χ15 μέτρα. Πρόκειται για τρίκλιτο κτίσμα με το μεσαίο κλίτος πλατύτερο από τα δυο πλαϊνά του. Ευθεία μπροστά από την κόγχη του ιερού σχηματιζόταν επίμηκες εγκάρσιο κλίτος το οποίο επεκτεινόταν και πέρα από τους πλάγιους τοίχους, κατά σχεδόν δέκα μέτρα, και σχημάτιζε ελαφρώς εξέχοντα πτερύγια.Έτσι η κάτοψη του ναού έμοιαζε με σχήμα Τ, αυτό δηλαδή του αρχαϊκού σταυρού.

Το νότιο απ’ αυτά τα πτερύγια καταστράφηκε εκ θεμελίων από τη θάλασσα, χωρίς να διαλυθεί όμως τελείως με αποτέλεσμα κομμάτια του να έχουν καταπέσει στα βράχια και να διακρίνονται μέχρι σήμερα.

Τα κλίτη χωρίζονταν μεταξύ τους με δυο σειρές κτιστών πεσσών (κίονες) οι οποίοι βρίσκονταν ανάμεσα σε δυο προς τα αριστερά και δυο προς τα δεξιά κτιστές παραστάδες.

Η ύπαρξη των τεσσάρων ισχυρών πεσσών δημιούργησε στους αρχαιολόγους την υποψία πως εδώ είχαμε μια θολοσκεπή, κι όχι ξυλόστεγη, βασιλική ακολουθώντας τα ανατολικά πρότυπα.

Κοντά στην αψίδα διασωζόταν τμήμα μωσαϊκού το οποίο κοσμούσε το δάπεδο του ιερού. Σήμερα δεν είναι ορατό ωστόσο, με βάση την περιγραφή των αρχαιολόγων, ήταν φιλοτεχνημένο με ενιαίο γεωμετρικό κόσμημα από διατεμνόμενους κύκλους σχηματίζοντας τετράφυλλα ενώ οριζόταν από πλαίσιο αλυσιδωτού πλοχμού (διακοσμητικό που μοιάζει με πλεξούδα).

Δυστυχώς άλλα κομμάτια του μωσαϊκού δεν σώθηκαν ενώ δεν εξακριβώθηκε ούτε η θέση της Αγίας Τράπεζας.

Από τα σπουδαιότερα ευρήματα της ανασκαφής ήταν ο άμβωνας από συμπαγές λευκό μάρμαρο, που βρέθηκε τεμαχισμένος σε τρία μεγάλα κομμάτια κατά την ανασκαφή στο μεσαίο κλίτος.

Η εικόνα του έδωσε στους ειδικούς σοβαρά επιχειρήματα να πιστεύουν πως η κατεδάφιση του ναού έγινε με βίαιο τρόπο.

Να σημειώσουμε πως στην παλαιοχριστιανική βασιλική της Κολοκύθας εντοπίστηκε και αφιερωματική επιγραφή με μεγαλογράμματη γραφή: «ΥΠΕΡ ΕΥΧΗC ΘΩΜΑ ΔΙΑΚΟ(ΝΟΥ) CΥΝ ΤΩ ΟΙΚΩ ΑΥΤΟΥ ΑΝΕΝΕΩCΕΝ +»

Ενσωματωμένη στο κτίσμα και συγκεκριμένα στα νοτιοδυτικά του νάρθηκα σώζεται θολωτή ερειπωμένη δεξαμενή

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπολέως Πέτρας και Χερρονήσου).

Δείτε επίσης:

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Ελούντας: Ίσως η σπουδαιότερη Βασιλική του χριστιανικού κόσμου