Λαμνώνι: Το ερειπωμένο χωριό που έμεινε στην ιστορία για τους σκληρούς εξισλαμισμένους κατοίκους του

 

Σε απόσταση περίπου 4 χιλιομέτρων από τη Ζήρο, στη Σητεία, συναντάμε τον ερειπωμένο οικισμό Λαμνώνι.

Τις ρίζες του τις βρίσκουμε στην περίοδο της Ενετοκρατίας όποτε και γνώρισε μεγάλη ακμή μάρτυρες της οποίας παραμένουν τα πολλά ερειπωμένα σπίτια αλλά και ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, τον οποίο όμως γκρέμισαν αργότερα οι Οθωμανοί και ξανάχτισαν πάνω στα ερείπια του, πριν από λίγες δεκαετίες, οι ντόπιοι.

Στην καταγραφή των χωριών της Σητείας, από τον Fr. Barozzi, το 1577, αναφέρεται ο οικισμός ως Lamoni ενώ το 1583, στην επίσημη απογραφή των Ενετών που έκανε ο P. Castrofylaca, βλέπουμε την ονομασία του χωριού ως Lamnoni με 211 κατοίκους. Στις μετέπειτα απογραφές εναλλάσσεται το όνομα του από Lamoni σε Lamnogni.

Το 1671 στην τουρκική απογραφή είχε 29 οικογένειες. Στο χωριό αυτό, προκειμένου να γλιτώσουν, εξισλαμίστηκαν όλοι, ακόμα και ο παπάς του οικισμού, και έτσι βλέπουμε στην απογραφή του 1881 οι 99 άνθρωποι που ζούσαν εκεί να δηλώνουν όλοι μουσουλμάνοι.

Οι κάτοικοι του εκείνη την περίοδο ήταν από τους πιο σκληρούς και αδίστακτους εξισλαμισμένους κρητικούς στην ευρύτερη περιφέρεια και γι' αυτό ακόμα και σήμερα όταν θέλουν οι ντόπιοι  να συνετίσουν κάποιον χρησιμοποιούν τη φράση «Κάτσε καλά μη σε πέψω στο Λαμνώνι».

Η παρουσία μόνο μουσουλμάνων εξηγεί και την ερήμωση του χωριού όταν η Κρήτη απελευθερώθηκε από τον Οθωμανικό ζυγό. Κανείς δεν ήθελε να πάει να ζήσει σε ένα τουρκοχώρι με τέτοιο παρελθόν.

Επί τουρκοκρατίας να σημειώσουμε πως γκρέμισαν και το ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου κι έφτιαξαν σε άλλο σημείο, για τη λατρεία του Αλάχ, ένα τζαμί, ίχνη του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα σ' ένα από τα ερείπια του οικισμού.

Από το χωριό αυτό καταγόταν, όπως μας διηγήθηκε ο Γιάννης Χατζαντωνάκης από τη Ζήρο, ο περίφημος γενίτσαρος Νεμπάκης. Γι αυτόν διασώθηκε μάλιστα μια ιστορία που αναφέρει πως πήγε, στη διάρκεια ενός χιονιά που είχε κάνει στα μέρη της Σητείας, σ' ένα άλλο τουρκοχώρι, τη Ζάκαθο, και συνάντησε μια γυναίκα που ζύμωνε και έψηνε το ψωμί της στο φούρνο ενώ το μωρό της έκλαιγε ασταμάτητα. Ο Νεμπάκης εκνευρισμένος πέταξε το μωρό μέσα στο φούρνο ενώ πάτησε κάτω το ψωμί που έφτιαχνε η γυναίκα.

Εκείνη κατήγγειλε το περιστατικό στην τότε οθωμανική διοίκηση, που έδρευε στην Ετιά, αλλά εκείνος αρνήθηκε τις πράξεις του. Όμως για κακή του τύχη είχε αφήσει τα αποτυπώματα της μπότας του πάνω στο ζυμάρι του ψωμιού που πάτησε κάτω κι όταν έγινε η σύγκριση αποδείχθηκε πως πράγματι είχε κάνει όσα η γυναίκα του καταμαρτυρούσε. Η τιμωρία του ήταν σκληρή καθώς απαγχονίστηκε από τους ομόθρησκους του.

Σε όλη την περιοχή γύρω από το Λαμνώνι ακόμα και σήμερα, όπως μας είπε ο κ. Χατζαντωνάκης, τα τοπωνύμια που διασώζονται είναι τουρκικά όπως του Σουλεϊμάνι η Ρίζα, του Καμπίτς Αλί το Κεφάλι και άλλα.

Στις μέρες μας στο Λαμνώνι συναντάμε μόνο τα μετόχια δυο βοσκών που με τα πρόβατα τους είναι οι μοναδικοί μόνιμοι επισκέπτες του χωριού με την πικρή ιστορία, παρότι η θέση του είναι εξαιρετική και θα μπορούσε κάλλιστα να ξαναγεννηθεί.