Το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου στο Καμάρι Μαλεβιζίου-Ένας αναξιοποίητος θησαυρός

 

Στο Καμάρι Μαλεβιζίου, με τη σημαντική οινική παράδοση, λειτουργεί Μουσείο Οίνου και Αμπέλου με σκοπό την άναδειξη της  πλούσιας κληρονομιάς που απορρέει από την αμπελοκαλλιέργεια στην Κρήτη και ειδικότερα αυτή του Μαλεβιζίου, μιας επαρχίας που κάποτε ήταν κυρίαρχη σε αυτόν τον τομέα.

Το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, το οποίο σταμάτησε να λειτουργεί το 1983, καθώς δεν υπήρχαν πια μαθητές να γεμίσουν την αίθουσα του, μετατράπηκε, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Κρήτης και Νήσων Αιγαίου 2007-2003, σε ένα μικρό μουσείο όπου μπορεί ο επισκέπτης να δει και να μάθει πολλά γύρω από το αμπέλι, την καλλιέργεια και τα προϊόντα του.

Στους χώρους του παρουσιάζεται πληθώρα παλαιών και ξεχασμένων αντικειμένων που κάποτε υπήρξαν βασικά εργαλεία για τους αμπελοκαλλιεργητές και τις οικογένειες τους.

Εργαλεία για το κλάδεμα, το σκάψιμο, το ψέκασμα, τον τρύγο, την παραγωγή τσικουδιάς αλλά και αντικείμενα που παραπέμπουν στον τρόπο αξιοποίησης των προϊόντων του αμπελιού εκτίθενται στο μικρό Μουσείο στο Καμάρι, σε ξεχωριστές ενότητες, με τρόπο εύληπτο.

Παράλληλα στους τοίχους του βλέπουμε πλούσιο φωτογραφικό υλικό αμπελουργικών δραστηριοτήτων, στίχους για το αμπέλι (δια χειρός Σπύρου Χαιρέτη) καθώς και κείμενα ενημερωτικά για το πώς γινόταν παλιά η καλλιέργεια του αμπελιού και οι λοιπές εργασίες που το αφορούσαν.

Στην είσοδο του υπάρχουν και φωτογραφίες γνωριμίας με τον ίδιο τον οικισμό που το φιλοξενεί, τις οποίες δώρισε η Φωτεινή Σκουλά, η οποία και πρωτοστάτησε στη δημιουργία του και με επαγγελματισμό μουσειολόγου έστησε την έκθεση του.

Στη μεγάλη αυλή του μουσείου στο Καμάρι κατασκευάστηκαν πατητήρια για την παρασκευή κρασιού ενώ υπάρχουν και εξέδρες για παρακολούθηση σχετικών με το αμπέλι και την καλλιέργεια του δράσεων. 

Παραμένει σχεδόν αναξιοποίητο

Δυστυχώς ο όμορφος αυτός χώρος, που δημιουργήθηκε και πλαισιώθηκε με αντικείμενα που όλοι οι κάτοικοι δώρισαν για να ξεδιπλώσουν την ιστορία του αμπελιού και της καλλιέργειας του, δεν έχει αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα στο βαθμό που θα μπορούσε και αξίζει.

Παρότι προσφέρεται για επισκέψεις μαθητών, τα σχολεία αγνοούν την ύπαρξη του κι έτσι παραμένει κλειστό. Δεν υπάρχει προγραμματισμός για ουσιαστική αξιοποίηση του και φιλοξενία εκδηλώσεων-δράσεων γι' αυτό μαραζώνει όπως και το ίδιο το χωριό που το φιλοξενεί, το οποίο σιγά σιγά αδειάζει από νέους και παραγωγικούς ανθρώπους. 

Το αμπέλι στο Μαλεβίζι

Για την ιστορία ν’ αναφέρουμε πως η πάλαι ποτέ επαρχία Μαλεβιζίου, μια περιοχή ιδιαίτερα εύφορη, ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για την καλλιέργεια του αμπελιού της και την παραγωγή εξαιρετικού οίνου. Η παράδοση αυτή κορυφώθηκε επί Ενετών, οι οποίοι έδωσαν μεγάλο βάρος στην παραγωγή κρασιού και την εξαγωγή του.

Η οινική παράδοση του Μαλεβιζίου συνεχίστηκε και κατά την Τουρκοκρατία και στη συνέχεια με την απελευθέρωση της Κρήτης.

Αλλαγές είχαμε με την έλευση των Μικρασιατών προσφύγων στο νησί καθώς έφεραν μαζί τους τη δυναμική καλλιέργεια της σουλτανίνας που οδηγούνταν σε σταφιδοποίηση.

Σχεδόν όλα τα οινάμπελα του Μαλεβιζίου έδωσαν τη θέση τους στην σουλτανίνα αυξάνοντας κατακόρυφα την παραγωγή σταφίδας στο νομό Ηρακλείου.

Η εποχή του τρύγου και του απλώματος της σουλτανίνας έγινε για τα χωριά της επαρχίας ένα μεγάλο πανηγύρι με εκατοντάδες εργάτες να συρρέουν για να συνδράμουν στην πλούσια συγκομιδή των αμπελιών.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΑΣΗ η επαρχία Μαλεβιζίου παρήγαγε μέχρι τη δεκαετία του 1980 πάνω από 80.000 τόνους σταφίδας, η οποία εξάγονταν στο εξωτερικό.

Δυστυχώς από τη δεκαετία του 1990 το προϊόν έχασε την εμπορική αξία του και η καλλιέργεια αμπελιού συρρικνώθηκε δραματικά.

Σήμερα σχεδόν έχει εξαλειφθεί και στο Καμάρι, όπου έβλεπες παντού αμπέλια, τώρα αντικρίζεις μόνο ελιές.