Σάρχος: Το γεμάτο με φυσικές ομορφιές χωριό του Μαλεβιζίου

Απέχει περίπου 22 χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου και το πρώτο πράγμα που παρατηρεί όποιος τον επισκεφθεί είναι από τη μια η πλούσια βλάστηση και από την άλλη οι εντυπωσιακοί ορεινοί όγκοι που τον περιβάλλουν.

Ο λόγος για το Σάρχο, το όμορφο και μαρτυρικό χωριό του Μαλεβιζίου που λέγεται πως ίσως πήρε το όνομα του από τον Άρχο, έναν θεό ή ήρωα που τιμούσαν οι Κνώσιοι και οι Τυλισανοί. Την ύπαρξη του Άρχου, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο και ιστορικό Στέφανο Ξανθουδίδη, μάθαμε από επιγραφή του 450 π. Χ. ενώ ήταν πρόσωπο στο οποίο είχε αφιερωθεί ιερό στις Αρχάνες.

Το χωριό του Σάρχου αναφέρεται σε αγοροπωλησία κρασιού τον 13ο αιώνα, περίοδο που είχε δυναμική οικονομική παρουσία λόγω της αμπελοκαλλιέργειας, όπως όλα τα χωριά του Μαλεβιζίου.

Σε αντίθεση με τους Ενετούς οι Οθωμανοί φέρεται να μην κατοίκησαν ποτέ στο Σάρχο, αν και ήσυχο δεν τον άφησαν.

Καθεδρικός ναός του οικισμού είναι αυτός που βλέπουμε πολύ κοντά στην είσοδο του, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό. Κατά το παρελθόν στο σημείο αυτό υπήρχε βυζαντινός ναός που όμως ήταν πολύ μικρού μεγέθους και κάποια στιγμή αποφασίστηκε να γκρεμιστεί ώστε τη θέση του να πάρει ένας μεγαλύτερος, όπως κι έγινε το 1903.

Ο παλαιότερος σωζόμενος ναός του οικισμού είναι εκείνος της Παναγίας Κεράς που συναντάμε σε μια καταπράσινη και με πυκνή βλάστηση περιοχή, έξω από Σάρχο.

Το χωριό χωρίζει στα δύο ένα ρέμα με νερό που συγκεντρώνει από το Μάτι και την Φουντάνα, και ρέει καθόλη τη διάρκεια του έτους. Κοντά σε αυτό λειτουργούσε παλιά νερόμυλος. Έχει αναπαλαιωθεί το μυλονόσπιτο και πάνω απ' αυτό βλέπουμε το κυρίως κτίσμα του νερόμυλου και μια μεγάλη στέρνα συγκέντρωσης νερού.

Πολύ κοντά στο ρέμα λειτουργούσε και η παλιά φάμπρικα, όπου οι Σαρχιανοί άλεθαν τις ελιές τους και σήμερα έχει μετατραπεί σε μικρό λαογραφικό μουσείο.

Ο Σάρχος είναι κυρίως γνωστός λόγω του μεγάλου και σημαντικού σπηλαίου που διαθέτει. Εκεί, κατά την Τουρκοκρατία και συγκεκριμένα το 1866, συγκεντρώθηκαν τα γυναικόπαιδα του χωριού για να σωθούν από τη μανία των Οθωμανών. Ο καταγόμενος από το Σάρχο καπετάν Ζαχαρίας Φιλιπππάκης χρησιμοποιώντας ένα τέχνασμα με τη φωτιά κατάφερε να διώξει τους Τούρκους που ήταν έτοιμοι να πνίξουν με καπνό τον κόσμο που είχε βρει καταφύγιο στο σπήλαιο.

Ο Σάρχος δοκιμάστηκε και στην Κατοχή. Στις 13 Αυγούστου του 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν 20 Σαρχιανούς μαζί και τον πρόεδρο της κοινότητας ενώ λίγες ημέρες μετά εκτέλεσαν άλλους 15 στα Σείσαρχα. Αυτό έγινε αφορμή να χαρακτηριστεί ως «μαρτυρικό χωριό» ο Σάρχος και να στηθεί μνημείο προς τιμήν των πεσόντων στην είσοδο του όπου κάθε χρόνο τελείται επιμνημόσυνη δέηση για τους εκτελεσθέντες.

Στο Σάρχο επίσης ο επισκέπτης μπορεί να δει το παλιό δημοτικό σχολείο που μετατράπηκε σε Εκθετήριο Ιστορικής και Λαογραφικής Κληρονομιάς. Παραδοσιακές φορεσιές, βιβλία, και φωτογραφικό υλικό παρουσιάζονται στο χώρο. Πολύ κοντά στο ναό του Τιμίου Σταυρού υπάρχει το βασιλικό πηγάδι που είχε σπουδαία φήμη για το εξαιρετικό νερό του. Στο Σάρχο σχεδόν κάθε σπίτι είχε το δικό του πηγάδι ενώ υπήρχαν διάσπαρτα στις γειτονιές και κάποια για κοινή χρήση, όπως το βασιλικό.

Δείτε επίσης

Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Κεράς στο Σάρχο Μαλεβιζίου (φωτογραφίες)

Σπήλαιο Σάρχου: Ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα της Κρήτης αλλά με επικινδυνότητα

Η φάμπρικα του Σάρχου που λειτουργεί ως ένα μικρό λαογραφικό μουσείο