Μονή Κρεμαστών: Η κρύπτη όπου λειτουργούσε κρυφό σχολείο και ήταν τόπος συνάντησης επαναστατών

 

Στη βρειοανατολική πλαγιά του βουνού Καβαλαρά, κοντά στο χωριό Βρύσες Μεραμβέλλου και σε υψόμετρο 397 μέτρων, δεσπόζει η Ιερά Μονή Κρεμαστών, αφιερωμένη στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Κτίσμα της Ενετοκρατίας ιδρύθηκε στα τέλη του 16^ου αιώνα και υπήρξε ένα από τα πλουσιότερα Μοναστήρια, όχι μόνο του Νομού Λασιθίου αλλά και ολόκληρης της Κρήτης.

Τα έσοδα του ωστόσο δεν τα διέθετε ανώφελα αλλά αναπτύσσοντας κοινωφελή δράση με έμφαση στον τομέα των γραμμάτων.

Η ίδια η Μονή στους κόλπους της λειτουργούσε από τα μέσα περίπου του 19ου έως και τις αρχές του 20ου αιώνα ένα ακμαίο αλληλοδιδακτικό σχολείο, ενώ διέθετε ακίνητα της και χρήματα για να κτιστούν σχολεία και σε άλλες περιοχές και κοντινά χωριά της.

Στο αρχονταρίκι της μάλιστα σώζεται μια ξεχωριστή κατασκευή που η παράδοση αναφέρει πως στους δύσκολους καιρούς της Τουρκοκρατίας, όταν οι Οθωμανοί νιώθοντας πως χάνουν την κυριαρχία τους είχαν γίνει ιδιαίτερα βίαιοι, έπαιζε το ρόλο του κρυφού σχολειού.

Σε ψηλότερο σημείο στο μέσο περίπου του τοίχου στο Αρχονταρίκι υπήρχε διαμορφωμένος ένας άνετος χώρος, σαν πατάρι, όπου τα παιδιά μάθαιναν γράμματα. Όπως είδαμε είναι στεγασμένος με δοκάρια και φέρει καμάρα.

Ο ίδιος χώρος αξιοποιούνταν για συναντήσεις επαναστατών Κρητικών όταν δεν ήθελαν κανείς να καταλάβει τις συνάξεις τους.

Μάλιστα υπήρχε πέρα από την υπερυψωμένη μικρή είσοδο από το Αρχονταρίκι και υπόγεια έξοδος διαφυγής στο βουνό  για περιπτώσεις που εμφανίζονταν κίνδυνος.