Φινοκαλιάς Λασιθίου: Το σχεδόν έρημο χωριό με τα όμορφα πέτρινα σπίτια

 

Λουσμένος στο φως βιώνει πλέον τη μοναξιά του ο οικισμός του Φινοκαλιά στο Μεραμπέλο Λασιθίου.

Το μικρό όμορφο χωριό, με τα πέτρινα σπίτια, τις καμάρες κι όλη τη γοητεία που κουβαλούν οι παλιοί οικισμοί γύρω από τη Νεάπολη, δεν είναι πια γεμάτο ζωή, όπως ήταν κάμποσες δεκαετίες πριν.

Ένας άνδρας όλος κι όλος ο μόνιμος πληθυσμός του με κάποιους άλλους να επισκέπτονται το Φινοκαλιά είτε το καλοκαίρι είτε για τις εποχιακές αγροτικές δουλειές τους.

Κάνοντας μια βόλτα στα λίγα σοκάκια του χωριού βλέπει κανείς όμορφα πέτρινα σπίτια με φούρνους, τζάκια και ανθεκτικές στο χρόνο καμάρες που διαχωρίζουν τα μικρά τους δωμάτια.

Ανάμεσα στα σπίτια και μια ερειπωμένη φάμπρικα με όλο τον εξοπλισμό της που κάποτε δούλευε νυχθημερόν για να προλάβει να παράξει το λάδι από τις ελιές που αφθονούν σε τούτα τα μέρη.

Το χωριό δεν διέθετε χωρίς πηγαίο νερό, όπως μαρτυρούν οι μεγάλες ανοικτές πέτρινες δεξαμενές νερού που έχουν φτιάξει σε διάφορα σημεία οι κάτοικοι για να μαζεύουν έστω το νερό της βροχής και με αυτό να καλύπτουν τις ανάγκες τους.

Σε ότι αφορά τώρα την προέλευση της ονομασίας του οικισμού, τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα.

Φινοκάλα λένε στην ανατολική Κρήτη τη σκούπα και φινοκαλίζω είναι το ρήμα σκουπίζω από τη βυζαντινή λέξη φιλοκάλιν και φιλοκαλώ, δηλαδή σκουπίζω σαρώνω.

Τις φινοκάλες τις έφτιαχναν από βούρλα, τα οποία φύτρωναν σε υγρά εδάφη. Ωστόσο ο Φινοκαλιάς δεν διαθέτει πηγές και δεν έχει βουρλιές αυτού του είδους που να δικαιολογούν αυτή την ονομασία.

Ο Στέργιος Σπανάκης εκτιμούσε πως μάλλον το όνομα του χωριού προέρχεται από παραφθαρμένο επαγγελματικό επώνυμο του οικιστή Φιλοκάλης, αυτός που έπλεκε φινοκάλια. Το όνομα Φιλοκάλης είχε, το 1930, ο τελευταίος βουλευτής στρατηγός του θέματος της Κρήτης ( Ευμάθιος Φιλοκάλης).

Αν η ονομασία ήταν η Φινοκαλιά, (και όχι ο Φινοκαλιάς) όπως συναντάται σε κάποιες από τις απογραφές τότε θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως η ονομασία οφείλεται σε ένα διαφορετικό από τα βούρλα φυτό που συναντάμε σε μεγάλους πληθυσμούς στην ευρύτερη περιοχή και φέρει την επιστημονική ονομασία Τhymelaea hirsuta.

Η λαϊκή ονομασία αυτού του φυτού ήταν φινοκαλιά και με αυτήν έφτιαχναν οι παλιοί Κρητικοί σχοινιά μεγάλης αντοχής.

Δείτε επίσης:

Φινοκαλιά: το φυτό που γινόταν σχοινί στα χέρια των παλιών Κρητικών