Ζάκαθος: Το ερειπωμένο τουρκοχώρι στη Σητεία-Είχαν αλλαξοπιστήσει όλοι, ακόμα κι ο παπάς

Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τη Σίτανο, στη Σητεία, συναντάμε τη Ζάκαθο, έναν εγκαταλελειμμένο σήμερα οικισμό που χρησιμοποιούν εποχιακά κάποιοι κτηνοτρόφοι και υπήρξε κατά το παρελθόν τόπος εγκατάστασης Οθωμανών και μάλιστα σκληρών, όπως διηγούνται σε ιστορίες τους οι ντόπιοι.

Σήμερα στη Ζάκαθο διασώζονται ερείπια πετρόκτιστων σπιτιών και κάποια μεταγενέστερα κτίσματα που χρησιμοποιούν οι βοσκοί. Το χωριό όμως παραμένει έρημο το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου παρότι βρίσκεται σε ένα σημείο με γόνιμη γη που θα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να ζήσει ανθρώπους.

Πρώτη γραπτή αναφορά στη Ζάκαθο συναντάμε το 1842 στο Χουρμούζη Βυζάντιο ενώ στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 δεν αναφέρεται ο οικισμός, παρότι υπήρχε. Το 1881 εμφανίζεται κομμάτι του Δήμου Χαντρά με 103 τούρκους κατοίκους.

Όταν οι Οθωμανοί έφυγαν από την Ελλάδα το χωριό ερήμωσε και δεν κατοικήθηκε μόνιμα ποτέ ξανά.

Όπως αναφέρει ο Στέργιος Σπανάκης, η Ζάκαθος υπήρχε και πριν την Τουρκοκρατία όμως όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν την Κρήτη τούρκεψαν όλοι στο χωριό ακόμα και ο παπάς του και ως μουσουλμάνοι διέμειναν σε αυτό μέχρι που έφυγαν από την Ελλάδα. Μάλιστα είχαν και ειδική ονομασία τους έλεγαν Παπαδόχουσους.

Μετά την αποχώρηση των Οθωμανών τα σπίτια του χωριού περιήλθαν στην ιδιοκτησία ντόπιων από τα γύρω χωριά που τα αξιοποιούσαν ως μετόχια για τις αγροτικές τους εργασίες.

Όπως μας διηγήθηκε ο κτηνοτρόφος Σήφης Τζουανάκης, ο ίδιος πήγε πρώτη φορά εκεί με τα πρόβατα του πατέρα του όταν ήταν πέντε ετών. Θυμάται τότε η περιοχή να είναι γεμάτη σταφιδάμπελα και να γεμίζει ζωή η Ζάκαθος τα καλοκαίρια. Ειδικά όταν γιόρταζε η εκκλησία του Αη Γιαννιού του Ρηγολόγου, που βλέπουμε απέναντι από τον οικισμό, ο κόσμος, που ερχόταν απ' όλα τα γύρω χωριά, δεν είχε που να σταθεί.

Το σακούλι με τις λίρες

Μάλιστα στον ίδιο μεταφέρθηκε και η ιστορία ενός μουσουλμάνου, πρώην κατοίκου του χωριού, που λίγα χρόνια αφότου έφυγε για την Τουρκία επέστρεψε στη Ζάκαθο για να δει, όπως είπε, τον τόπο που γεννήθηκε.

Όμως εκείνος είχε άλλα σχέδια καθώς κατά την αποχώρηση τους από εκεί είχε κρύψει κάτω από την πλάκα πηγαδιού ένα σακούλι με λίρες. Πήγε λοιπόν στη Ζάκαθο και έψαξε στο πηγάδι όπου βρήκε τις λίρες και τις πήρε μαζί του.

Ο Οθωμανός που χλεύασε και τιμωρήθηκε

Μια ακόμα ιστορία για κάτοικο της Ζακάθου μας είχε πει ο Κωνσταντίνος Χρυσουλάκης, από τη Σίτανο.

Επί Τουρκοκρατίας την ημέρα της γιορτής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου ήλθε στο χωριό τους, από την κοντινή Ζάκαθο, ένας μουσουλμάνος και είδε τους χωριανούς μαζεμένους στην εκκλησία να τιμούν τον Άγιο τους.

«Τι κάνετε εδώ ωρέ γκιαούρηδες;» Τους ρώτησε, κι αυτοί του απάντησαν πως λειτουργούν για τη γιορτή του Τιμίου Προδρόμου.

Εκείνος τους χλεύασε και εξύβρισε τη γιορτή του Αγίου, φεύγοντας από τη Σίτανο εκνευρισμένος για το σκηνικό που μόλις είχε δει.

Στη διαδρομή ένιωσε πως ήθελε να αφοδεύσει, ξεπέζεψε από το άλογο του και πήγε να κάνει την ανάγκη του πίσω από ένα βράχο. Η παράδοση, αναφέρει πως τιμωρήθηκε γι αυτό που είχε συμβεί λίγη ώρα πριν και βγήκαν τα έντερα του έξω ενώ αφόδευε.

Από το σημείο λίγο αργότερα πέρασε ένας ομόθρησκος του και τον βρήκε ακόμα ζωντανό αλλά λίγο πριν το τέλος της ζωής του. Ο ετοιμοθάνατος είπε στον άλλο τι είχε συμβεί και του ζήτησε να μην κάνουν κακό στους χριστιανούς γιατί δεν έφταιγαν εκείνοι γι αυτό που έπαθε.

Λέγεται πως μετά απ' αυτό που είδε ο άλλος Οθωμανός που τον βρήκε σε αυτή την κατάσταση αλλαξοπίστησε και βαπτίστηκε χριστιανός γιατί κατάλαβε πως εκεί βρίσκεται ο πραγματικός Θεός κι όχι στη δική του θρησκεία.

Το ψωμί και τα αποτυπώματα

Ένας γενίτσαρος από το Λαμνώνι Σητείας ήταν ο πρωταγωνιστής μιας ακόμα ιστορίας σχετικής με τη Ζάκαθο.

Όπως μας διηγήθηκε ο Γιάννης Χατζαντωνάκης από τη Ζήρο, ο περίφημος γενίτσαρος Νεμπάκης από το Λαμνώνι στη διάρκεια ενός χιονιά που είχε κάνει στα μέρη της Σητείας, πήγε στο κοντινό τουρκοχώρι, της Ζακάθου, και συνάντησε μια γυναίκα που ζύμωνε και έψηνε το ψωμί της στο φούρνο ενώ το μωρό της έκλαιγε ασταμάτητα. Ο Νεμπάκης εκνευρισμένος πέταξε το μωρό μέσα στο φούρνο ενώ πάτησε κάτω το ψωμί που έφτιαχνε η γυναίκα.

Εκείνη κατήγγειλε το περιστατικό στην τότε οθωμανική διοίκηση, που έδρευε στην Ετιά, αλλά εκείνος αρνήθηκε τις πράξεις του. Όμως για κακή του τύχη είχε αφήσει τα αποτυπώματα της μπότας του πάνω στο ζυμάρι του ψωμιού που πάτησε κάτω κι όταν έγινε η σύγκριση αποδείχθηκε πως πράγματι είχε κάνει όσα η γυναίκα του καταμαρτυρούσε. Η τιμωρία του ήταν σκληρή καθώς απαγχονίστηκε από τους ομόθρησκους του.

Δείτε επίσης:

Λαμνώνι: Το ερειπωμένο χωριό που έμεινε στην ιστορία για τους σκληρούς εξισλαμισμένους κατοίκους του

Σίτανος: Το όμορφο χωριό που γέμισε φωτοβολταϊκά και τώρα γίνεται προσπάθεια να προστατευθεί