Δοξασίες και προλήψεις των Κρητικών για το σπίτι

 

Λίκνο της εθιμικής ζωής αλλά και της καθημερινότητας των Κρητικών αποτελεί το σπίτι.Θεωρείται χώρος ιερός κι αυτή την ιερότητα την αποκτά και εκκλησιαστικά και εθιμικά.

Εκκλησιαστικά με τον αγιασμό που τελείται κατά την έναρξη της κατασκευής, όπου μάλιστα παλιά την πρώτη πέτρα έβαζε ο ιερέας ή της έναρξης κατοίκησης του οπότε και συνηθίζεται η τέλεση αγιασμού.

Εθιμικά είχαμε, τουλάχιστον σε προηγούμενες δεκαετίες, τη θυσία ενός πετεινού ή άλλου ζώου στα θεμέλια του σπιτιού ώστε να γίνει στέρεο και να κρατηθεί μακριά του κάθε κακό.

Το νόημα αυτής της θυσίας πήγαζε από την αρχέγονη δοξασία της απόκτησης ενός φύλακα-προστάτη ενός στοιχειού που μπορούσε να διώξει μακριά κάθε κίνδυνο.

Την αντίληψη αυτή εξάλλου με κάπως διαφορετική μορφή, καθώς αφορά σε ανθρωποθυσία, συναντάμε στο γνωστό τραγούδι για το γιοφύρι της Άρτας που με παραλλαγές έχουμε δει και σε περιοχές της Κρήτης.

Στην Κρήτη πάντως το στοιχειό του σπιτιού είχε συνήθως τη μορφή φιδιού.

Το σπιτόφιδο δεν έπρεπε να εκδιωχθεί από το σπίτι και πολύ περισσότερο να θανατωθεί γιατί αυτό θα είχε άσχημες συνέπειες για τους ενοίκους του. Ο θάνατος του φιδιού σήμαινε και σκότωμα του τυχερού του σπιτιού.

Υπάρχουν μάλιστα μαρτυρίες πως Κρητικοί απέφευγαν ακόμα και αν επισκευάσουν τα παλιά τους σπίτια για να μη χαλάσουν την καλοτυχία που βρήκαν μέσα σε αυτά από τους γονείς τους αφού με την επισκευή μπορεί και να έδιωχναν το προστατευτικό και ενεργητικό στοιχείο του σπιτιού.

Αργότερα που τα φίδια περιορίστηκαν επικράτησε η αντίληψη πως καλοτυχία σε ένα σπίτι φέρνουν τα σαμιαμίθια, που επίσης δεν έπρεπε ούτε να εκδιωχθούν ούτε να θανατωθούν.

Γενικότερα για το σπίτι και την καλοτυχία των ενοίκων του είναι πολλές οι δοξασίες και προλήψεις στην Κρήτη. Οι περισσότερες σήμερα έχουν σβήσει όμως αξίζει να τις θυμηθούμε.

Το σκούπισμα απαγορεύεται τις Κυριακές και τις γιορτές γιατί το σπίτι γεμίζει μαμούνες.

Επίσης το σκούπισμα απαγορεύεται ότι υπάρχει στο σπίτι φιλοξενούμενος γιατί με αυτό τον τρόπο φαίνεται πως θέλεις να τον διώξεις.

Απαγορευτικός ήταν και ο δανεισμός προζυμιού , στοιχείο ζωτικού για την παρασκευή ψωμιού. Το προζύμι θεωρούνταν η δύναμη του σπιτιού κι αν το δάνειζε μια νοικοκυρά περνούσε το γούρι σε εκείνη που το έπαιρνε αδειάζοντας όμως το «σακούλι» του συζύγου της.

Ακόμα το προζύμι δεν έπρεπε να βγει έξω τη νύχτα για να μην το δούνε τα άστρα αφού μια τέτοια ενέργεια σηματοδοτούσε αποτυχία του επόμενου ζυμωτού.

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από τα Πεπραγμένα του Η Κρητολογικού Συνεδρίου, 2000, και την εισήγηση του Γιώργου Ν. Αικατερινίδη «Πληροφορίες Ιδωτικού Βίου των Κρητών από ανέκδτο υλικό του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών» )