Ο σπουδαίος αλλά αφημένος στην τύχη του αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης του Σμαρίου

 

Απέναντι από τον σύγχρονο οικισμό του Σμαρίου, πάνω στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία, βρίσκεται η  Ακρόπολη του Σμαρίου, ένα σπουδαίο αλλά εγκαταλελειμμένο στην τύχη του, για χρόνια ασυντήρητο, μνημείο της Παλαιοανακτορικής-Γεωμετρικής περιόδου.

Οι ανασκαφικές έρευνες ξεκίνησαν το 1977 και συνεχίστηκαν με πολλές δυσκολίες τα επόμενα χρόνια. Ήλθαν στο φως πλήθος οικοδομημάτων, ιερό, μέγαρα, ένας ισχυρός οχυρωματικός περίβολος και βεβαίως αγγεία και άλλα αντικειμένα που κατέδειξαν συστηματική και διαχρονική κατοίκηση του χώρου από τη Νεολιθική εποχή (γύρω στα 3000 π.Χ.) ως τα τέλη περίπου του 7ου αιώνα π.Χ. Στο χώρο αυτό εικάζεται πως είχε την έδρα του ο ηγεμόνας της περιοχής.

Πιο συγκεκριμένα, κατά τις ανασκαφικές εργασίες αποκαλύφθηκαν τρία συγκροτήματα κτιρίων με εξωτερικό περίβολο, τα οποία χρονολογούνται στη γεωμετρική εποχή και φέρεται να είχαν οικοδομηθεί επάνω σε κτίσματα μεσομινωικής περιόδου. Γύρω από την Ακρόπολη υπήρχε οικισμός από τον οποίο όμως ανασκάφηκαν ελάχιστα μεγάλα κτίρια με σημάδια πυρκαγιάς στην Υπομινωική εποχή κι ένας δεύτερος περίβολος με δίπυλο.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα είναι εκείνο ενός μικρού δωματίου, μάλλον ιερού.

Στο δάπεδο του και γύρω από έναν πεσσοειδή βωμό-τραπέζι  βρέθηκαν πήλινα ειδώλια και πλακίδια με την αναπαράσταση της Αθηνάς, τα οποία φέρεται να ήταν κρεμασμένα στον τοίχο ως εικονίδια ή τάματα.

Στα πλακίδια αυτά η Αθηνά φοράει ένα βαρύ πέπλο με κάθετες πτυχώσεις, έμβλημα στους ώμους, φέρει κράνος αλλά όχι όπλα μια και  κρατάει άνθος ροδιάς.

Η αρχαιολόγος  Δέσποινα Χατζή Βαλιάνου, που ηγήθηκε των ανασκαφών, είχε επισημάνει μάλιστα πως αυτό το ιερό εξακολούθησε να λειτουργεί και μετά την εγκατάλειψη της Ακρόπολης.

Την πρώτη φορά η Ακρόπολη του Σμαρίου εγκαταλείφθηκε μάλλον εξαιτίας σεισμού που έφερε και πυρκαγιά, όπως φάνηκε κατά την ανασκαφή από διάφορα ευρήματα.

Τη δεύτερη φορά είχαμε εγκατάλειψη του χώρου τον 7^ο αιώνα και σταδιακά μέχρι που η Ακρόπολη έμεινε χωρίς ζωή αφού οι άνθρωποι της κατέβηκαν στα πεδινά κι έφτιαξαν εκεί τα σπίτια τους.

Να σημειώσουμε πως στην ευρύτερη περιοχή του Σμαρίου έχουν ανασκαφεί δέκα εγκαταστάσεις χρονολογούμενες από τα μινωικά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια και μεταξύ αυτών ένας θολωτός τάφος στο λόφο Λειβαδίτσα και μια ρωμαϊκή αγροικία στην είσοδο του χωριού.

Πλακόστρωτο οδηγεί στην ακρόπολη από την ανατολική πλευρά του λόφου

Στο βάθος ο σημερινός οικισμός του Σμαρίου