Η επίσκεψη του Βρετανού περιηγητή R. Pashley στη Μονή Επανωσήφη το 1834-Τι τον εντυπωσίασε

Ο Βρετανός νομικός και μετέπειτα δικαστής Robert Pashley είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους περιηγητές που επισκέφθηκαν την Κρήτη το 1834.

Ήθελε να δει από κοντά αρχαίες θέσεις και να τις ταυτίσει με πόλεις που ήταν γνωστές από τα αρχαία κείμενα. Ασχολήθηκε όμως και με την ιστορία του νησιού, με παραδόσεις, με τη θρησκεία, την κοινωνική και οικονομική κατάσταση που συνάντησε ενώ στους δυο τόμους που συνέγραψε, με τίτλο «TRAVELS IN CRETE», μας προσφέρει καταπληκτικές περιγραφές τόπων και ανθρώπων εκείνης της περιόδου.

Το ταξίδι του Pashley στην Κρήτη έγινε τα χρόνια που, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, είχε παραχωρηθεί το νησί στον αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών που προσέφερε στο σουλτάνο στην επανάσταση που εκδηλώθηκε σε Κρήτη και Πελοπόννησο.

Έτσι οι καταγραφές του Βρετανού περιηγητή έχουν ένα παραπάνω ενδιαφέρον.Οι περιηγήσεις του κάλυψαν όλη την Κρήτη αλλά μεγαλύτερο βάρος έδωσε στη δυτική πλευρά της.

Ένας από τους χώρους που επισκέφθηκε και διανυκτέρευσε κιόλας, αφότου πέρασε από τις Αρχάνες και το Κανλί Καστέλι, ήταν η Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη, η φιλοξενία της οποίας του έμεινε αξέχαστη και γι’ αυτό την περιέγραψε με τα πλέον κολακευτικά λόγια.

Έγραψε λοιπόν: «Φύγαμε από το χωριό (Κανλί Καστέλι) πριν τη δύση για να πάμε στη μονή Αγίου Γεωργίου στον Απανωσήφη, η οποία βρίσκεται σε απόσταση τεσσάρων μιλίων στα Ν.Ν.Α του μικρού μωαμεθανικού χωριού Καρκαδιώτισσα. Απολαύσαμε την ευγένεια του ηγουμένου και των καλογέρων μόνο μετά τη δύση».

Και προσθέτει: « Η προσοχή τους μάλιστα ήταν συνεχής και η γενναιόδωρη φιλοξενία τους παρείχε ένα γεύμα που δεν θα ντρόπιαζε ούτε δεξίωση της πιο πλούσιας και πιο μορφωμένης κοινωνίας. Αρνί από το κοπάδι τους, γαλοπούλα, που μετά από μιας μέρας ταξίδι στα βουνά φαίνεται πιο τρυφερή και πιο νόστιμη από όσες έχω ποτέ γευτεί στην πολιτισμένη Ευρώπη, πιλάφι, γάλα, σαλάτα, ελιές στο λάδι, τυρί, αμύγδαλα, ήταν τα διάφορα εδέσματα του γεύματος που μας φάνηκε πολυτελέστατο. Εξ άλλου μια και ήμασταν τώρα με τον τακτικό κλήρο,το γεύμα συνοδεύτηκε από έξοχο κρασί».

Μετά το φαγητό ωστόσο, με βάση την περιγραφή του, κοιμήθηκαν στο πάτωμα καθώς η μονή δεν είχε ακόμα αποκατασταθεί μετά την επανάσταση ώστε να διαθέτει κρεβάτια και σεντόνια.

Φωτο. Εύαγγελος Σταυρακάκης

Πως ήταν όμως εκείνη την περίοδο το Μοναστήρι του Επανωσήφη; κι εδώ η περιγραφή του είναι ενδιαφέρουσα: « Η μονή κατοικείται σήμερα από έναν ηγούμενο, έξι πατέρες, δυο καλογέρους και δυο υπηρέτες. Πριν όμως από την επανάσταση αριθμούσε είκοσι πατέρες, τριάντα καλογέρους και σχεδόν πενήντα νέους και υπηρέτες. Τότε επίσης είχαν δέκα μετόχια από τα οποία παρήγαγαν κυρίως σιτάρι, αλλά και αρκετό λάδι και κρασί για τις ανάγκες της μονής. Η κοινότητα έχει σήμερα μόνο δυο ζεύγη βόδια. Επιπλέον ο ηγούμενος διαμαρτύρεται για τη δυσάρεστη θέση της μονής, η οποία βρίσκεται σε περιοχή κατοικημένη σχεδόν εξ ολοκλήρου από μωαμεθανούς. Παρ’ όλα αυτά είναι ένα ευχάριστο καταφύγιο, μακριά από την ανθρώπινη βοή, που περιβάλλεται από κυπαρίσσια και φοίνικες».

Για την ιστορία ν' αναφέρουμε πως με την έκρηξη της Εθνεγερσίας του 1821, φονεύθηκαν από τους Τούρκους 18 μοναχοί και η Μονή Επανωσήφη καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

Οι διασωθέντες πατέρες κατέφυγαν στα Σφακιά και τα πολύτιμα κειμήλια του Επανωσήφη πουλήθηκαν στην Ύδρα.Με τα χρήματα που μαζεύτηκαν από την πώληση αγοράσθηκαν όπλα για τη συνέχιση του Αγώνα.Μετά την Επανάσταση, η Μονή ανασυστάθηκε από τους μοναχούς Νεόφυτο και Βικέντιο.