Ο ναός του Τιμίου Σταυρού στ’ Αόρι της Καλαμαύκας

 

Στην κορυφή ένος άκρως εντυπωσιακού βράχου στην Καλαμαύκα της Ιεράπετρας είναι κτισμένο το ταπεινό ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού.

Πρόκειται για ένα καταπληκτικό σημείο που προσφέρει πανοραμική θέα σε όλη τη νότια ακτογραμμής της Ιεράπετρας, στο φράγμα των Μπραμιανών αλλά και στις αγροτικές εκτάσεις που απλώνονται γύρω από την Καλαμαύκα.

Το εκκλησάκι είναι μονόχωρο. Η λιτή κατασκευή του από πέτρα χωρίς κάλυψη από σοβά ή άλλο υλικό, εξωτερικά, του δίνει μια εικόνα ταιριαστή με τους βράχους που το περιβάλλουν αλλά και την παρακείμενη βραχοσκεπή.

Στο εσωτερικό του διατηρούνται ελάχιστα τμήματα του τοιχογραφικού διάκοσμου που το κοσμούσαν αρχικά.Ειδικότερα, στην  κόγχη του Ιερού Βήματος βλέπουμε τον Παντοκράτορα και κάτω από αυτόν, όχι τη συνηθισμένη παράσταση των συλλειτουργούντων Ιεραρχών αλλά, την Κοινωνία των Αποστόλων.

Πρόκειται για μια σπάνια για έναν μονόχωρο ναό παράσταση των Αποστόλων, η οποία μάλιστα, λόγω έλλειψης χώρου, αποδίδεται σε μικρή κλίμακα.

Ένα ακόμη σπάραγμα τοιχογραφίας διατηρείται στον δυτικό τοίχο. Πρόκειται για τον Επιτάφιο Θρήνο, παράσταση στην οποία κυριαρχεί ο Σταυρός σε μεγάλο μέγεθος.

Οι τρεις σωζόμενες παραστάσεις δεν είναι βέβαιο ότι ανήκουν σε μία ενιαία φάση διακόσμησης.Πέρα από τον αποσπασματικό τους χαρακτήρα φαίνεται να έχουν υποστεί μεγάλη χρωματική αλλοίωση εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών, πιθανότατα λόγω πυρκαγιάς που προκλήθηκε, άγνωστο πότε, στο εσωτερικό του ξωκλησιού.

Η αλλοίωση των χρωμάτων καθώς και η γενικότερα κακή κατάσταση διατήρησης τους δεν έχει επιτρέψει στους ειδικούς να προβούν σε περαιτέρω τεχνοτροπικές παρατηρήσεις. Ωστόσο, ο Παντοκράτορας φαίνεται να ακολουθεί πρότυπα του 14ου αιώνα ενώ  μεταγενέστερη πρέπει να είναι η παράσταση της Αποκαθήλωσης, που πιθανόν σχετίζεται με οψιμότερα εικονογραφικά πρότυπα.

Σύγχρονης κατασκευής είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο που χωρίζει το Ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό. 

Στο μέσο του βράχου, ψηλά, διακρίνεται το λευκό εκκλησάκι