Ο γενναίος οπλαρχηγός παπά Μαρουλιανός από το Μαρουλά Ρεθύμνου

Τον παπά Μαρουλιανό τον συναντάμε στον μακρύ κατάλογο των απλών ιερέων που τα δύσκολα χρόνια κατοχής της Κρήτης από τους Οθωμανούς πολέμησαν δίχως φόβο για την ελευθερία.

Ο ιερέας Εμμανουήλ Γεωργίου Ανδρεαδάκης, όπως ήταν το όνομα του, πήρε ενεργά μέρος σε όλες τις επαναστατικές κινήσεις κατά το β' μισό του 19^ου αιώνα.

Ο παπά Μαρουλιανός, όπως ήταν γνωστός, γεννήθηκε λίγα χρόνια μετά την επανάσταση του 1821, μάλλον το 1824, στο Σελλί Ρεθύμνου.

Παντρεύτηκε στο Μαρουλά κι εκεί εγκαταστάθηκε ως εφημέριος. Έλαβε μέρος και στις τέσσερις κατά σειρά επαναστάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Κρήτη και διακρίθηκε για τη γενναιότητα και την εξυπνάδα του.

Παρότι ζούσε στο Μαρουλά, με πολύ αιμοβόρους Οθωμανούς κι ένα τουρκικό ασκέρι μόνιμα εγκατεστημένο στον Πύργο του χωριού, ο αγώνας που έδινε για τη λευτεριά ήταν διαρκής και χωρίς φόβο.

Είχε σχηματίσει τη δική του ομάδα επαναστατών με πολλά μέλη από το Μαρουλά αλλά και κοντινά χωριά.

Συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις που έγιναν στις πρώην επαρχίες Ρεθύμνου, Αμαρίου, Μυλοποτάμου, Αγίου Βασιλείου και Σφακίων.

Ο παπά Μαρουλιανός στην πρώτη σειρά καθισμένος με την αντάρτικη ομάδα του το 1897. Στη φωτογραφία και οι δυο γιοί του, ο Γεώργιος και ο Παντελής.

Η πολεμική δραστηριότητα του ξεκίνησε πολύ νωρίς, στην επανάσταση του 1858, στον καιρό του Μαυρογένη. Αργότερα συμμετείχε στην επανάσταση του 1866-1869 ως οπλαρχηγός, όπου οι συμπολεμιστές του εξήραν τόσο το ατρόμητο του χαρακτήρα του όσο και την ώριμη σκέψη και τακτική που ακολουθούσε.

Επιτροπή υπό τον Αρχηγό της επαρχίας Κυδωνίας Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη, την άνοιξη του 1866, στην αρχή της μεγάλης Επανάστασης, μετέβη στα χωριά του Ρεθύμνου ενημερώνοντας τους κατοίκους για την προσπάθεια σύστασης Γενικής Συνέλευσης στο Αρκάδι, για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη μορφή του Αγώνα την αμέσως επόμενη περίοδο.

Στα απομνημονεύματα του Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη, διαβάζουμε τα εξής:

«Ημείς μη δυνάμενοι να διέλθωμεν δι’ άλλης οδού απεφασίσαμεν να προχωρήσωμεν με θάρρος και τόλμην. Προσεπαθήσαμεν να μη δώσωμεν ουδεμίαν αφορμήν. Εξηκολουθήσαμεν λοιπόν την πορεία μας και εφθάσαμεν προ των Περιβολίων και εκείθεν κατελήξαμεν εις Μαρουλάν, εις την οικίαν του ένθερμου και ακραιφνούς πατριώτου Παπά Μαρουλιανού, ο οποίος την επιούσαν μας ωδήγησε κατ’ αίτησίν μας εις Ατσιπόπουλλον προ του Πρινέ διά να μη προσκρούσωμεν πλησιάζοντες προς το φρούριον Ρεθύμνης και δώσωμεν αφορμήν παρεξηγήσεων, την οποίαν, ως ανωτέρω είπομεν, απεφεύγομεν επί του παρόντος».

Η περιουσία του, όλα αυτά τα χρόνια των αγώνων, όση απέμεινε και δεν αξιοποιήθηκε για τη συντήρηση των στρατιωτών του, λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Οθωμανούς.

Έτσι μετά το πέρας της επανάστασης του 1869 αναγκάστηκε να μεταναστεύσει με την οικογένεια του στο Ναύπλιο, και λίγο αργότερα στην Αθήνα όπου διορίσθηκε ως εφημέριος.

Στην επανάσταση του 1878 δεν άντεξε και κατέβηκε πάλι στην Κρήτη και ως αρχηγός πλέον του νομού Ρεθύμνου έλαβε μέρος σε αυτήν.

Και δεν ήταν ο μόνος από την οικογένεια που αφιέρωσε τη ζωή του και την περιουσία του για την ελευθερία της Κρήτης. Και οι δυο του γιοί μόλις ενηλικιώθηκαν πήραν μέρος στον αγώνα.

Ο παπά Μαρουλιανός πέθανε σε ηλικία 85 ετών μετά από 45 χρόνια αγώνων στην Αθήνα. Απεβίωσε στις 11 Δεκεμβρίου 1909. Η ταφή του έγινε δημοσία δαπάνη ενώ όσο ήταν εν ζωή τιμήθηκε με τον αργυρό σταυρό του Σωτήρος και με έπαινο του Συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσσου.

Συμπολεμιστές του παπά-Μαρουλιανού ήταν ο Κορωναίος, ο Χατζη-Μιχάλης Γιάνναρης, ο Σκαλίδης, ο Τιμολέων Βάσσος, ο Κριάρης κ.ά.

Όλοι τους έχουν τιμηθεί και τα ονόματά τους έχουν δοθεί σε μεγάλες και κεντρικές οδούς και πλατείες σε Ρέθυμνο και Χανιά.

Το όνομα παπά-Μαρουλιανός όμως πουθενά. Ή μάλλον όχι πουθενά. Καθώς βγαίνομε από την πόλη του Ρεθύμνου προς Περιβόλια, μεταξύ της κύριας οδού και της παραλιακής λεωφόρου, όποιος στρέψει το βλέμμα του θα δει την Οδό Παπά-Μαρουλιανού. Ένα ταπεινό στενό δρομάκι.

Αυτό είναι ό,τι μας απέμεινε για να δώσουμε σε έναν από τους «εξέχοντας καπεταναρέους». Είναι ό,τι έχουμε να δώσουμε στον «στρατηγό των έργων», όπως χαρακτήρισε τον ήρωα ο Κ. Αργυρόπουλος, στον επικήδειο λόγο που εκφώνησε κατά την νεκρώσιμη ακολουθία του παπά-Μαρουλιανού το 1909.

(Οι πληροφορίες και η φωτογραφία της αντάρτικης ομάδας αντλήθηκαν από το βιβλίο του Ηλία Ν. Κοπανάκη «Μαρουλάς Ρεθύμνου-Αναψηλάφηση μιας μακραίωνης πορείας στο χρόνο»)