Ο πρίνος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά στη Μαθιά Πεδιάδος και η Μάχη του Λασιθίου, το Μάιο του 1867

Μάιος ήταν και τότε και φύση στα καλύτερα της. Ο πρίνος με τα μεγάλα και δασωμένα κλαδιά του προσέφερε μπόλικη σκιά και ξεχώριζε στην κατάφυτη περιοχή.

Λίγη ξεκούραση, πριν τη μεγάλη μάχη, και ανασύνταξη δυνάμεων φαίνεται να ήταν αναγκαία για τον Ισμαήλ Φερίκ Πασά και τους άνδρες του.

Ο πρίνος, που έκτοτε πήρε τ’ όνομα του, εξακολουθεί να δεσπόζει στο Μετόχι, πάνω από το σημερινό οικισμό της Μαθιάς, στην πρώην επαρχία Πεδιάδος.

Μόνο που σήμερα δεν προσφέρει μόνο τη σκιά και την εντυπωσιακή θωριά του στους κατοίκους που μαζεύονται εκεί κάθε χρόνο, την Πρωτομαγιά και την επομένη του Πάσχα για να γιορτάσουν, αλλά και μνήμες από την περίφημη Μάχη του Λασιθίου.

Η Μάχη του Λασιθίου διήρκεσε από τις 20 έως 30 Μαΐου του 1867 με το παλαιό Ιουλιανό ημερολόγιο. Οι Κρήτες επαναστάτες είχαν να αντιμετωπίσουν ένα μικτό πολυπληθές στράτευμα που συγκροτούσαν άνδρες του Ομέρ Πασά, αλλά και του Ισμαήλ Φερίκ Πασά.

Και οι δύο ήταν εξισλαμισμένοι, ο μεν πρώτος είχε βαπτιστεί Μιχάλης και κατάγονταν από τη Σερβία-Κροατία ενώ ο δεύτερος ήταν βαπτισμένος Μανώλης και μάλιστα είχε καταγωγή από το Λασίθι.

Οι Κρητικοί επαναστάτες που κρατούσαν όπλα ήταν δεν ήταν 2-3 χιλιάδες ενώ τα εχθρικά ασκέρια, σύμφωνα με αναφορά του Υποπρόξενου της Ελλάδας στο Ηράκλειο, Ιωάννου Μπαρουξάκη, προς τον Χαρίλαο Τρικούπη, ήταν πάνω από 20 χιλιάδες ενώ διέθεταν ιππικό και πυροβόλα.

Ο Ομέρ Πασάς είχε στρατοπεδεύσει στο Καστέλλι και από κοινού με τους στρατηγούς του, Ρεσίτ Πασά, Αλή Σαρχός και τον Φερίκ Ισμαήλ Πασά, που ήταν επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων, σχεδίασε τις κινήσεις που θα έκαναν.

Οι Κρητικοί δεν περίμεναν πως ο εχθρός θα ανηφόριζε από τη Γερακιανή λαγκάδα καταφέρνοντας έτσι να εισβάλλει στην λαγκάδα της Πλάτης κι έπειτα στο Οροπέδιο του Λασιθίου.

Στη Μαθιά υπήρχε μια μικρή φρουρά επαναστατών που δεν μπόρεσε όμως να συγκρατήσει τόσο μεγάλο στρατό.

Το σχέδιο ήταν να κυκλωθούν οι Κρητικοί και πράγματι αυτό συνέβη αφού οι υπόλοιπες δυνάμεις του Ρεσίτ Πασά, ανέβηκαν στο Λασίθι από της Καράς το πηγάδι.

Οι Επαναστάτες μετά το πρώτο σοκ του σχεδίου του εχθρού ανασυντάχθηκαν και κατέλαβαν την περιοχή από το Πινακιανό μέχρι την Κρουσταλλένια.

Οι Τούρκοι πήραν υπό τον έλεγχο τους την περιοχή από το Καμινάκι μέχρι την Πλάτη και προέλαυναν παράλληλα στον κάμπο με το ιππικό τους.

Εκεί στον κάμπο του Λασιθίου έγινε μάχη στήθος με στήθος και οι Κρητικοί κατάφεραν αν και λιγότεροι να κάνουν τον εχθρό να υποχωρήσει στην θέση Αφέντης.

Ο εχθρός μέτρησε τότε 700 νεκρούς και οι Κρήτες 40, μαζί με τους τραυματίες. Σε αυτή τη μάχη συμμετείχε ο Μανιάτης οπλαρχηγός Δημήτριος Πετροπουλάκης που στη Μαθιά θέλησαν να τιμήσουν στήνοντας μνημείο, δίπλα στον πρίνο του Ισμαήλ, στο Μετόχι.

Στις 23 Μαΐου είχαμε νέα σκληρή μάχη, από το Καμινάκι μέχρι το Πινακιανό, που οδήγησε τους Οθωμανούς και Αιγύπτιους σε 400 απώλειες.

Στις 28 Μαΐου, οι Κρήτες Επαναστάτες ανασυγκροτήθηκαν στο οροπέδιο του Λιμνάκαρου, όπου πήγαν οι Τούρκοι για να τους επιτεθούν. Ωστόσο εκείνοι τους ξεγέλασαν και κατέβηκαν ξανά στον κάμπο του Λασιθίου.

Στις 29 Μαΐου έγινε μια ακόμα μάχη που οδήγησε σε μια ακόμα ήττα τον εχθρό, από τη μανία του οποίου εκείνη τη μέρα δε γλίτωσε η Μονή Κρουσταλλένιας, όπου λειτουργούσε ένα μικρό εργοστάσιο που έφτιαχνε τα πυρομαχικά των Επαναστατών.

Εξοργισμένοι οι Οθωμανοί τότε έκαψαν χωριά του Λασιθίου, διαπράττοντας ανείπωτης βιαιότητας εγκλήματα.

Οι Κρήτης Επαναστάτες στις μάχες που ακολούθησαν δεν μπόρεσαν να νικήσουν και οπισθοχώρησαν προς τα ορεινά.

Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στο οροπέδιο Λασιθίου στις 23 Μαΐου 1867 έχασε τη ζωή του ο Ισμαήλ Φερίκ Πασάς. Λέγεται πως πέθανε αφού τραυματίστηκε και μολύνθηκε η πληγή του. Κηδεύτηκε με τιμές στην Αλεξάνδρεια ενώ στην Αίγυπτο έστησαν προτομή του και στο μουσουλμανικό νεκροταφείο επισήμων στο Ηράκλειο στήθηκε κενοτάφιο.

Για το θάνατο του βέβαια ακούγονται άλλες δυο εκδοχές. Η μια αναφέρει πως αυτοκτόνησε όταν είδε το χωριό που γεννήθηκε στο Λασίθι να καίγεται και να σφαγιάζονται οι κάτοικοι του και η άλλη πως δολοφονήθηκε με εντολή του Ομέρ Πασά, επειδή δεν ήταν σκληρός απέναντι στους Λασιθιώτες.

Για την ιστορία ν’ αναφέρουμε πως ο Ισμαήλ Φερίκ Πασάς Παπαδάκης ή Παπαδάκις, όπως ήταν το ελληνικό επώνυμο του, είχε αιχμαλωτιστεί από τους Οθωμανούς στην ηλικία των 13 ετών, το 1823, μαζί με τους δύο αδελφούς του, Αντώνιο και Ανδρέα. Πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου και οι τρείς.

Ο αδελφός του Αντώνης με την οικογένεια που τον αγόρασε μετακινήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, από όπου δραπέτευσε και διέφυγε στη Ρωσία. Εκεί τον έβαλε στην οικογένεια του ο μυστικοσύμβουλος του Τσάρου και διέπρεψε αφήνοντας σπουδαία παρακαταθήκη τις ευεργεσίες του προς το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ στήριξε οικονομικά και την Κρητική Επανάσταση.