Ο Ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου Κισσάμου (Ροτόντα)-Ένα από τα ωραιότερα εκκλησιαστικά μνημεία

Σε επικλινές έδαφος, έξω από τον οικισμό της Κάτω Επισκοπής Κισσάμου, είναι κτισμένος ο ιδιόμορφος παλαιοχριστιανικός ναός-βαπτιστήριο του Μιχαήλ Αρχαγγέλου.

Πρόκειται για περίκεντρο ορθογώνιο κτίσμα που αναπτύσσεται γύρω από μεγάλο βαθμιδωτό εξωτερικά και μαστοειδή εσωτερικά τρούλλο.

Δυτικά, μετά το θολοσκέπαστο νάρθηκα, συναντάμε αίθριο ενώ το συγκρότημα κλείνει σε υψηλότερο επίπεδο με σειρά από ορθογώνιους χώρους οι οποίοι επεκτείνονται προς τη βόρεια πλευρά.

Ανατολικά προεξέχει η ημικυλινδρική κόγχη του ιερού με βαθμιδωτή απόληξη και μεγάλο δίλοβο παράθυρο ενώ εσωτερικά διατάσσονται δυο θολοσκέπαστα παστοφόρια. Στο βόρειο εξ αυτών είναι κτισμένη η τράπεζα της προθέσεως ενώ στο ψηφιδωτό δάπεδο του νότιου παστοφορίου έχει ενσωματωθεί σταυρική κολυμβήθρα. Μια ακόμα μεγαλύτερη, που σήμερα βρίσκεται στο νάρθηκα, φαίνεται πως αρχικά ήταν τοποθετημένη στον κυκλικό χώρο του ναού.

Το δάπεδο φέρει ψηφιδωτό με φυτικό διάκοσμο, ψάρια και ημικύκλια, που χρονολογούνται στο β μισό του 6^ου αιώνα, οπότε και κατασκευάστηκε όλο το συγκρότημα.

Σε ότι αφορά στην χρήση του να πούμε πως όταν η πόλη της Κισσάμου είχε αρχίσει να παρακμάζει, κατά τη β' βυζαντινή περίοδο, η έδρα της επισκοπής μεταφέρθηκε στην ενδοχώρα και ο ναός αυτός χρησιμοποιήθηκε ως καθεδρικός.

Αργότερα συνέχισε να λειτουργεί ως καθεδρικός με την ανέγερση επισκοπείου στα δυτικά προκτίσματα, πάνω από το αίθριο. Εδώ διέμενε ο επίσκοπος Κισσάμου Μελχισεδέκ ο οποίος απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821 στην πλατεία της Σπλάντζιας Χανίων και αγιοκατατάχθηκε το 2000.

Στο παρελθόν είχαν γίνει εργασίες αποκατάστασης των εξωτερικών επιφανειών και αργότερα στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κρήτης ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του εσωτερικού του ναού του Μιχαήλ Αρχαγγέλου.

Κατά τις εργασίες συντήρησης αποκαλύφθηκε η ύπαρξη διάφορων στρωμάτων ζωγραφικής από τα οποία το πρώτο χρονολογείται στον 6ο - 7ο αιώνα. Το δεύτερο που ανάγεται στον 9ο αιώνα, συνδέεται με την εικονομαχία, και καλύφθηκε στη συνέχεια με λευκό κονίαμα.

Ο ναός τοιχογραφήθηκε με εξαίρετης ποιότητας διάκοσμο κατά τα τέλη του 12ου αιώνα, που συμπληρώθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα από το ζωγράφο Μιχαήλ Βενέρη.

Η ευλογία των καρπών

Στη Ροτόντα Κισσάμου την πρώτη Κυριακή κάθε Αυγούστου πραγματοποιείται η ευλογία των καρπών.Τη γιορτή καθιέρωσε ο μακαριστός μητροπολίτης Ειρηναίος Γαλανάκης.

Εκεί συγκεντρώνουν τα προϊόντα τους οι παραγωγοί της περιοχής προκειμένου να ευλογηθούν και να έχουν μια καλή χρονιά.

Επισκέψιμο μνημείο

Ο ναός, που βρίσκεται στον Δήμο Πλατανιά Χανίων, διαθέτει και φέτος εποχιακό υπάλληλο της Αρχαιολογίας, ώστε να είναι επισκέψιμος.

Ο χώρος του λοιπόν θα παραμένει ανοιχτός καθημερινά από τις 9:30 έως και τις 16:30, από Δευτέρα έως και Κυριακή (εκτός Τρίτης), για μια περίοδο επτά μηνών.

Η γιορτή

Στον Ι. Ναό Μιχαήλ Αρχαγγέλου, γιορτάστηκε στις 19 Μαΐου 2023 η μνήμη του αγίου Εθνοϊερομάρτυρα Μελχισεδέκ, Επισκόπου Κισσάμου και Σελίνου.

Στη Θεία Λειτουργία χοροστάτησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιος ο οποίος ευχήθηκε στο τέλος στον εορτάζοντα συλλειτουργούντα Αρχιμανδρίτη Μελχισεδέκ Αμπελικάκη. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του, είναι ο μόνος κληρικός στην Κρήτη και ίσως σε ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια, ο οποίος φέρει το όνομα του Αγίου Εθνοϊερομάρτυρα Μελχισεδέκ.

Για την ιστορία ν αναφέρουμε πως ο άγιος Εθνοϊερομάρτυρας Μελχισεδέκ (Δεσποτάκης), με καταγωγή από το Ηράκλειο, σε νεαρὴ ηλικία εκάρη µοναχός και μετέβη στο Ιάσιο της Ρουµανίας. Τον Ιανουάριο του 1818 χειροτονήθηκε επίσκοπος στην επισκοπή Κισσάµου και Σελίνου.

Γενναίος και µε ακµαίο εθνικό φρόνηµα είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.Αναδείχτηκε εκ των πρωτεργατών της επαναστάσεως του 1821.

Κατά τα µέσα περίπου του Μαΐου του 1821 οι Τούρκοι, γνωρίζοντας ήδη τις κινήσεις του Επισκόπου, τον φυλάκισαν και κατόπιν τον απαγχόνισαν, αφού πρώτα τον περιτριγύρισαν στα σοκάκια των Χανίων γυµνό. Ο απαγχονισμός του έγινε στον Πλάτανο της Πλατείας Σπλάντζιας στις 19 Μαΐου 1821.

Στις 21 Σεπτεµβρίου 2000 το Οικουμενικό Πατριαρχείο µε Συνοδικὴ πράξη κατάταξε στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας µας τον Ιερομάρτυρα και Εθνομάρτυρα Επίσκοπο Κισσάµου καὶ Σελίνου Μελχισεδέκ, του οποίου η µνήµη τιμάται στὶς 19 Μαΐου κάθε χρόνο.

( Αντλήθηκαν πληροφορίες από την έκδοση "Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης", Συνοδική Επιτροπή επι του Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας Κρήτης-ΜΚΟ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ)