Ο Υστερομινωϊκός οικισμός στο εντυπωσιακό Καρφί

 

Στα δυτικά της Σελένας στα Λασιθιώτικα βουνά και συγκεκριμένα στην κορυφή Καρφί, πάνω από το Οροπέδιο Λασιθίου, σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, αναπτύχθηκε ένας σπουδαίος υστερομινωικός οικισμός κι ακόμα πιο πριν ένα Ιερό Κορυφής.

Οι Μινωίτες επέλεξαν να φτιάξουν την εγκατάσταση τους στην ανατολική πλευρά ενός ασβεστολιθικού εξάρματος καταλαμβάνοντας, όπως προέκυψε από τις αρχαιολογικές έρευνες, όλη την επίπεδη έκταση μεταξύ των κορυφών Μικρή και Μεγάλη Κοπράνα. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σημείο με απεριόριστη θέα προς τη θάλασσα αλλά και προς τον κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου, και τα βουνά του.

Εκτιμάται πως εκεί ζούσαν περί τα 2.500 άτομα αν και οι απόψεις των αρχαιολόγων διαφέρουν. Ο Pendlebury που προχώρησε σε ανασκαφές στην περιοχή έκανε λόγο ακόμα και για 3.500 κατοίκους ωστόσο ο Krzysztof Nowicki‎ που έχει μελετήσει συστηματικά εγκαταστάσεις αυτής της περιόδου υπολογίζει πως εκεί ζούσαν από 625 έως 1.200 άτομα καθώς η περιοχή, όπου δημιουργήθηκε ο οικισμός, μπορούσε να καλύψει 125-150 σπίτια.

Η ονομασία Καρφί, που δόθηκε στον οικισμό, είναι μεταγενέστερη κι έχει να κάνει με το σχήμα του λόφου καθώς δεν διασώθηκε η μινωική ονομασία του.

Οι Μινωίτες αναζήτησαν στο Καρφί ασφάλεια όταν Δωρικά φύλα εισέβαλλαν στο νησί. Γύρω στο 1100 π.Χ  έφτιαξαν τον οικισμό τους στον ίδιο χώρο όπου υπήρχε ήδη Ιερό Κορυφής από τη μεσομινωική περίοδο, 2200-1550 π.Χ.

Εκεί ζούσαν ως αγρότες και κτηνοτρόφοι και μάλιστα σ’ ένα οικισμό που χαρακτηρίζεται από τους αρχαιολόγους ως ο μεγαλύτερος υστερομινωικός οικισμός του Λασιθίου.

Η διάρκεια ζωής όμως στο συγκεκριμένο οικισμό δε φαίνεται να ήταν μεγάλη. Η κατοίκηση του διήρκεσε ως τον 10^ο αιώνα π.Χ.

Η αρχαιολογική σημασία του τόπου αυτού εκτιμήθηκε αρχικά από τον Α. Έβανς, το 1896, όμως το 1930 ο Βρετανός αρχαιολόγος John D. Pendlebury προχώρησε πιο συστηματικά την ανασκαφή του, η οποία συνεχίστηκε από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή.

Το πολεοδομικό σχέδιο στο Καρφί αποκαλύπτει ένα καλά οργανωμένο οικισμό και κοινωνία. Βασικός άξονας του ήταν ο δρόμος που οδηγεί στους πρόποδες του λόφου. Μια μεγάλη οικία στον αρχιτεκτονικό τύπο του μεγάρου εντοπίζεται στην πιο προφυλαγμένη θέση του οικισμού. Παρόμοια μεγαλόσχημα κτίρια, κατασκευασμένα πέρα από το πυκνοδομημένο κέντρο, είναι πιθανόν να είχαν δημόσια χρήση. 

Το κεντρικό ιερό είχε φτιαχτεί στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Ο τύπος του κτιρίου αλλά και η παρουσία εδράνου ακολουθεί πιστά τη μινωική παράδοση. Οι περισσότερες οικίες στο Καρφί αποτελούνταν από ένα δωμάτιο και βοηθητικούς χώρους. Η εστία που διέθεταν λειτουργούσε ως πυρήνας της ζωής της οικογένειας ενώ οι αποθηκευτικοί χώροι ήταν συχνά απλά λαξεύματα στο έδαφος όπου τοποθετούσαν μεγάλους πίθους.

Οι ανασκαφές

Κατά τις ανασκαφικές έρευνες ήλθαν στο φως διάφορα ευρήματα, κυρίως στο Ιερό. Εκεί βρέθηκαν τελετουργικά αγγεία, λατρευτικά αντικείμενα και αγαλματίδια, όπως το ειδώλιο της θεάς με υψωμένα τα χέρια σε στάση προσευχής ή ευλογίας, με το σωληνόμορφο κορμό, τα ακίνητα κάτω άκρα και το πτηνό στο κεφάλι.

Άλλα σημαντικά αντικείμενα, πέρα από σκεύη καθημερινής χρήσης, δεν εντοπίστηκαν κι αυτό αποδίδεται στο γεγονός πως ο οικισμός δεν καταστράφηκε ξαφνικά αλλά εγκαταλείφθηκε σταδιακά από τους κατοίκους του, που πήραν μαζί και όλα τα πράγματα τους.

Από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία στο αρχαίου οικισμού είναι η διαμόρφωση του με πλακόστρωτα δρομάκια, που θυμίζει αρκετά τη σύγχρονη αρχιτεκτονική σε χωριά του Λασιθίου.

Στο σημείο βρέθηκαν συγκροτήματα μονώροφων οικιών με αυλές. Ακόμα ήλθε στο φως ένα μεγάλο τριμερές κτίριο, το οποίο θεωρείται πως λειτουργούσε ως ιερό. Πλησίον του οικισμού ανασκάφηκαν και δύο νεκροταφεία, με υπολείμματα δεκαεπτά θολωτών τάφων.

Η ύδρευση των κατοίκων στο Καρφί γινόταν από τη Βιτσιλόβρυση ή «πηγή των αετών», που βρίσκεται σε μικρή απόσταση και που τότε φαίνεται να είχε μεγαλύτερη ποσότητα νερού απ' ότι σήμερα.

Δυστυχώς σήμερα το Ιερό Κορυφής και ο Μινωικός Οικισμός στο Καρφί γνωρίζουν, όπως και άλλοι πολλοί αρχαιολογικοί χώροι στην Κρήτη, την εγκατάλειψη.

Στο Καρφί μπορεί να φθάσει κανείς πεζοπορώντας από το Τζερμιάδων, από ένα σηματοδοτημένο και βατό μονοπάτι, που διέρχεται από το μυλοτόπι "Ασφεντάμι", ή από το οροπέδιο Νήσιμο περνώντας από την πηγή Αστιβιδερού.

Η πορεία καλύπτει μια απόσταση κάτι παραπάνω από δέκα χιλιόμετρα ωστόσο η θέα από την κορυφή αποζημιώνει όπως και η αίσθηση που βιώνει όποιος βρεθεί σε αυτό τον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο.

Δείτε επίσης

Το μυλοτόπι στο "Ασφεντάμι" πάνω από το Οροπέδιο Λασιθίου