Ο Τύμβος του Μαραθώνα και η σημαντικότερη μάχη στην ιστορία που συνδέεται με αυτόν

Ο Σορός, ο μεγάλος Τύμβος χώματος δηλαδή, που κάλυψε τα σώματα των 192 Αθηναίων οι οποίοι έπεσαν στη νικηφόρα μάχη κατά των Περσών το 490 π.Χ. βρίσκεται στο Μαραθώνα, εντός χαρακτηρισμένου αρχαιολογικού χώρου, που είναι επισκέψιμος για το κοινό.

Στην πεδιάδα που απλώνεται στην περιοχή δεσπόζει φθάνοντας σε ύψος τα δέκα μέτρα και διάμετρο τα 50 μέτρα. Είναι ένας πραγματικός ομαδικός τάφος κι όχι απλά ένα μνημείο που μας θυμίζει πως σκοτώθηκαν στη μάχη 192 Μαραθωνομάχοι.

Η σπουδαία μάχη

Η μάχη του Μαραθώνα αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές μάχες στην ιστορία της ανθρωπότητας, σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς.

Να θυμίσουμε πως το 490 π.Χ. ο περσικός στρατός, υπό τον Δάτη, με διοικητή του στόλου τον Αρταφέρνη, διέπλευσε νότια του Ευβοϊκού και αποβιβάστηκε στην παραλία του Μαραθώνα, το σημερινό Σχινιά.

Η περσική εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας έγινε με σκοπό να τιμωρηθούν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, επειδή είχαν βοηθήσει τους Ίωνες να ξεσηκωθούν κατά των Περσών.

Ο επόμενος στόχος των Περσών ήταν να διασχίσουν την Αττική και να πολιορκήσουν την ίδια την Αθήνα.

Παρά την υπεροχή του δυναμικού των Περσών, αφού αριθμούσαν χιλιάδες στρατιώτες, οι 10.000 Αθηναίοι και 1.000 Πλαταιείς, υπό τον Μιλτιάδη, κατάφεραν να κερδίσουν.

Οι Αθηναίοι ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, με τη συνδρομή αγγελιοφόρου όμως εκείνοι γιόρταζαν τα Κάρνεια και είπαν πως θα στείλουν άνδρες όταν τελειώσει η γιορτή, πράγμα που έπραξαν με 2.000 στρατιώτες όταν όμως η μάχη είχε τελειώσει.

Η μάχη του Μαραθώνα κερδήθηκε χάρη στο έξυπνο σχέδιο που κατάστρωσε ο Μιλτιάδης κυκλώνοντας τον εχθρό.

Η σύγκρουση των δυο στρατών έγινε λίγο πιο κάτω από το σημερινό Τύμβο.Η διάταξη του στρατού Αθήνας και Πλαταιών ήταν τέτοια ώστε στο κέντρο το πρόσταγμα να έχουν ο Αριστείδης και ο Θεμιστοκλής και δεξιά ο Καλλίμαχος. Οι Πλαταιείς είχαν αναλάβει την αριστερή πλευρά.

Ο Μιλτιάδης ήταν εκείνος που θεώρησε σκόπιμο η επίθεση να γίνει χωρίς να χασομερήσουν περιμένοντας τους Σπαρτιάτες.

Στη σκληρή Μάχη ο Ηρόδοτος αναφέρει πως σκοτώθηκαν 192 Αθηναίοι και 11 Πλαταιείς ενώ οι Πέρσες έχασαν 6.400 άνδρες και 7 πλοία τους.Μετέπειτα εκτιμήσεις ανέβασαν τους Έλληνες νεκρούς σε 1.000-3.000 και τους Πέρσες σε 4.000-5.000, ωστόσο στην πραγματικότητα ακριβή εικόνα των απωλειών δεν έχουμε.

Οι Αθηναίοι μετά τη νικηφόρα μάχη έθαψαν τους νεκρούς τους στον Μαραθώνα, πολύ κοντά στο σημείο όπου έχασαν τις ζωές τους και στο μνημείο τους χάραξε ο λυρικός ποιητής Σιμωνίδης του Κείου το εξής επίγραμμα : «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν».

Η ανασκαφή

Ο τύμβος του Μαραθώνα για πολλούς αιώνες δεν ήταν επιβεβαιωμένο τι έκρυβε.

Βέβαια ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα κατέγραφαν στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις την ύπαρξη ενός μεγάλου χωμάτινου τύμβου, στο νότιο μέρος της πεδιάδας του Μαραθώνα, τον οποίο οι ντόπιοι αποκαλούσαν «Σορό».

Ο Σορός αυτός ήταν καταφανές πως ήταν ανθρώπινη κατασκευή αφού διακρινόταν σε μεγάλη απόσταση από την πεδιάδα και από τα βουνά που την περιβάλλουν.

Με βάση το δεδομένο αυτό και μόνο, δίχως να γνωρίζουν τι υπήρχε κάτω από το χώμα του, οι ξένοι περιηγητές θεωρούσαν ταιριαστό κάτω απ’ αυτό τον τύμβο να βρισκόταν ο ομαδικός τάφος των πεσόντων Αθηναίων Μαραθωνομάχων.

Λαθρανασκαφές έγιναν πολλές στο Σορό και μάλιστα λέγεται πως αυτές του στέρησαν τουλάχιστον δυο μέτρα από την κορυφή του, καθώς ήταν 12 μέτρα το ύψος του.

Ο Σλήμαν που επιχείρησε μια πιο οργανωμένη ανασκαφή, ξεκινώντας από την κορυφή του Τύμβου, δεν κατάφερε να εντοπίσει ευρήματα ικανά να στηρίξουν την θέση πως εκεί είχαν ταφεί οι Μαραθωνομάχοι.

Το 1890 ωστόσο ο Βαλέριος Στάης, διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και αρχαιολόγος με μεγάλη εμπειρία στην ανασκαφή αρχαίων τύμβων, κατάφερε να αποκαλύψει κάτω από το χώμα του τύμβου το στρώμα τέφρας από την πυρά που έκαψε τους νεκρούς αλλά και ίχνη από το νεκρόδειπνο που προσφέρθηκε για να τιμηθούν οι πεσόντες.

Εκείνος έσκαψε από το πλάι του Τύμβου κι όχι από την κορυφή. Έτσι αποκάλυψε μαζικές ανθρώπινες ταφές, που αποτελούνταν από μεγάλη ποσότητα στάχτης και απανθρακωμένα οστά μαζί με ακέραια και θρυμματισμένα αττικά αγγεία του 6ου και των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ.

Έγινε τότε ξεκάθαρο ότι ο Σορός πράγματι κάλυπτε μια ομαδική ταφή, που ανήκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και δεν ήταν προϊστορική κατασκευή, όπως κάποιοι πίστευαν μέχρι τότε.

Επιπλέον, βεβαίωσε ότι στους νεκρούς είχαν αποδοθεί ιδιαίτερες τιμές, καθώς οι σοροί τους είχαν αποτεφρωθεί πριν από την ταφή. Τα ακέραια αγγεία που βρέθηκαν είχαν τοποθετηθεί ως κτερίσματα στις ταφές, ενώ τα θρυμματισμένα ίσως είχαν χρησιμοποιηθεί στο «νεκρόδειπνο» που παρέθεσαν οι συγγενείς των νεκρών, τα οποία αγγεία στο τέλος θρυμμάτισαν και τα τοποθέτησαν στις ταφές, είτε αποτελούσαν και τις τελευταίες προσφορές στους νεκρούς.

Σήμερα όλα αυτά τα αντικείμενα εκτίθενται στο μικρό Αρχαιολογικό Μουσείο του Μαραθώνα.