Το ανακαινισμένο καθολικό της Ιεράς Μονής Παναγίας Σπηλιώτισσας

Την Κοίμηση της Παναγίας γιόρτασε στο ανακαινισμένο καθολικό της η Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας, στον Άγιο Βασίλειο του Δήμου Αρχανών Αστερουσίων.

Το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιώτισσας είναι Σιναϊτικό και αποτελεί σπουδαίο προσκύνημα.Στα δυο κλίτη, εντός της σπηλαίωσης, τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου και τους Επτά Παίδες εν Εφέσω ενώ το νεότερο κλίτος της είναι αφιερωμένο στην Αγία Αικατερίνη.

Μέχρι πριν από ένα χρόνο ήταν ευδιάκριτη μόνο μια τοιχογραφία στο εσωτερικού του ναού που χρονολογούνταν στο 15ο αιώνα. Ωστόσο σήμερα τα δεδομένα έχουν ανατραπεί.

Ο χώρος του Μοναστηριού υπήρξε έδρα για ένα διάστημα του Επισκόπου Χερρονήσου Νεκταρίου (+1749) ο οποίος όταν εξεδήμησε προς Κύριον ετάφη στη Mονή της Σπηλιώτισσας.

Το 1834 πέρασε από εκεί και ο Άγγλος περιηγητής Ρόμπερτ Πάσλεϊ ο οποίος περιέγραψε πως βρήκε 8 μοναχούς.Σήμερα πάντως αποτελεί γυναικεία Μονή όπου συναντάμε δυο μοναχές.

Κατά την Τουρκοκρατία και μάλιστα τη χρονιά της μεγάλης κρητικής επανάστασης, το 1866, λειτούργησε εντός της Μονής το πρώτο δημοτικό σχολείο της περιοχής ενώ κατά την Ενετοκρατία οι χώροι του πέρασαν στα χέρια της γνωστής οικογένειας Ενετών, των Falier.

Το Μοναστήρι της Σπηλιώτισσας υπέστη σημαντικές φθορές από το σεισμό του φθινοπώρου του 2021 όμως, με σημαντικές δωρεές ιδιωτών και δικά του έσοδα, άρχισε η ανακαίνιση και συντήρηση, με αφετηρία το Καθολικό ενώ θα ακολουθήσουν αργότερα οι υπόλοιποι χώροι του.

Μάλιστα η ανακαίνιση έγινε αιτία να αποκαλυφθεί η παρουσία τοιχογραφιών στο δυτικό τοίχο του, εντός της σπηλαίωσης, που αναμένεται, μετά από τις αναγκαίες εγκρίσεις και χρηματοδοτήσεις, να αποκαλυφθούν πλήρως.

Αρχικά ανακαλύφθηκε ένα σπάραγμα με τρία στρώματα τοιχογραφιών που αλλάζει πολλά στην ιστορία και το παρελθόν της Μονής.

Τα δείγματα από τις τοιχογραφίες μαρτυρούν πως έχουμε να κάνουμε με ικανό αγιογράφο

Ο αρχιτέκτονας Ηρακλής Πυργιαννάκης, που ανέλαβε τις ανακαινιστικές εργασίες, μας είπε πως μέχρι πρόσφατα χρονολογούσαμε την ύπαρξη της μονής γύρω στον 14ο αιώνα. Τώρα με το τριπλό στρώμα τοιχογραφιών ίσως να πάμε πίσω ακόμα και 500 χρόνια, φθάνοντας κάπου μέσα στον 10ο αιώνα.

Πάντως όπως προκύπτει από μικρές τομές που έγιναν σε όλο το δυτικό τοίχο, εντός και εκτός των αψιδωμάτων, όλος ήταν κατάγραφος. Μάλιστα μιλάμε για τοιχογραφίες άριστης τέχνης που ανυπομονούμε να καθαριστούν και να αποκαλυφθούν για να τις θαυμάσουμε.

Ο ναός της Μονής δημιουργήθηκε και λειτούργησε σε δύο φάσεις. Το παλαιότερο τμήματα του είναι εντός της σπηλαίωσης και το μεταγενέστερο (Ενετοκρατίας) από την καμάρα μέχρι την είσοδο.

Βέβαια δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε λατρευτική χρήση του σπηλαίου και κατά την αρχαιότητα καθώς η περιοχή όπου βρίσκεται (με τρεχούμενα άφθονα νερά και πυκνή εντυπωσιακή βλάστηση) ήταν ιδανική για τέτοια χρήση κι έχουμε πολλά ανάλογα παραδείγματα στην Κρήτη.

Να σημειώσουμε πως η ανακαίνιση αποκάλυψε και κάτι άλλο που δε γνωρίζαμε, ότι δηλαδή ο ναός, στο τμήμα του που χρονολογείται από την Ενετοκρατία, είχε καεί και μάλιστα η φωτιά άφησε σημάδια πάνω στα πελέκια που ήλθαν στο φως με την καθαίρεση του σοβά.

Σε ότι αφορά τώρα το υπόλοιπο μοναστήρι, που πρέπει επίσης να ανακαινισθεί και να συντηρηθεί, αφού δεν γλίτωσε ούτε εκείνο από τη μανία του εγκέλαδου, να πούμε πως έχει υπαχθεί σε πρόγραμμα και εκπονείται από το Πολυτεχνείο Κρήτης η σχετική μελέτη.

Στη συνέχεια, όλοι ευελπιστούν πως, με τη στήριξη της Περιφέρειας, του Δήμου Αρχανών Αστερουσίων και βέβαια του Υπουργείου Πολιτισμού, θα χρηματοδοτηθούν και οι απαιτούμενες εργασίες.