Τα πηγάδια του Αλικαδάμ στις παρυφές του Ψηλορείτη

 

Στα νοτιοανατολικά του Ψηλορείτη στο Ρέθυμνο, κινούμενοι από το Οροπέδιο της Νίδας προς την κορυφή της Χαλασοκεφάλας, συναντάμε, σε υψόμετρο 1530 μέτρων, το μικρό Οροπέδιο του Αλικαδάμ ή του Αλικαδάμη.

Ανάμεσα σε ψηλές και άγριες κορυφές, που σε κάνουν να νιώθεις πως περπατάς στην επιφάνεια άλλου πλανήτη, το μικρό αυτό Οροπέδιο κεντρίζει το ενδιαφέρον καθώς διάσπαρτα μέσα σε αυτό βλέπουμε τέσσερα εντυπωσιακά πηγάδια.

Τα πηγάδια του Αλικαδάμ, φτιάχτηκαν από βοσκούς της περιοχής, σε άγνωστο χρόνο και σίγουρα κάποιους αιώνες πριν, ενδέχεται και στη διάρκεια τους Τουρκοκρατίας. Εξάλλου και η ονομασία του Οροπεδίου μας παραπέμπει σε κάποιον τουρκοκρητικό Αλί-Αλίκο + Αδάμ που μας δίνει το όνομα Αλικαδάμ + επίθημα –ης, καταλήγει πιο εξελληνισμένο Αλικαδάμης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, που μας διέθεσε ο έμπειρος ορειβάτης Γιώργος Ρομπογιαννάκης, το Οροπέδιο του Αλικαδάμ είναι βοριζανό αόρι και οι βοσκοί οδηγούσαν εκεί τα ζώα αναζητώντας λίγο πράσινο. Κι επειδή εκτός από τροφή υπήρχε ανάγκη στα κοπάδια και για νερό φτιάχτηκαν τα τέσσερα μεγάλα πηγάδια, με έναν ξεχωριστό τρόπο.

Έσκαψαν βαθιά μέσα στη γη, στις διαστάσεις που βλέπουμε, και έκτισαν τα τοιχώματα των πηγαδιών με πέτρες χωρίς όμως να χρησιμοποιήσουν κανένα άλλο συνεκτικό υλικό ή στεγανοποιητικό.

Οι άνθρωποι του παρελθόντος παρατηρώντας και ζώντας σε αρμονική σχέση με τη φύση γνώριζαν προφανώς πως σε εκείνο το σημείο το έδαφος προσφέρει σταθερότητα κι έτσι το νερό θα διατηρούνταν μετά το χειμώνα, χωρίς να χάνεται στο χώμα.

Οι βροχές και τα χιόνια που έλιωναν γέμιζαν τα πηγάδια με νερό κι αυτό διατηρούνταν για καιρό ώστε να ποτίζουν τα ζώα τους. Μεταγενέστερες φαίνεται να είναι οι γούρνες ποτίσματος που επίσης βλέπουμε στο σημείο.

Σύμφωνα με τον κ. Ρομπογιαννάκη, βορειοανατολικά είχαν κατασκευάσει οι βοσκοί κι ένα μιτάτο για την προσωρινή διαμονή τους, κοντά σε ένα γιγαντιαίο ασφένταμο που σήμερα δεν υπάρχει ενώ και το μιτάτο είναι κατεστραμμένο.

Είναι πάντως αξιοσημείωτο το πόση σοφία διακατείχε τους παλιούς βοσκούς. Στην περίπτωση του Οροπεδίου Αλικαδάμ είχαν ανακαλύψει πως το έδαφος τους προσέφερε από μόνο του στεγάνωση κι έκαναν τα πηγάδια τους μόνο με πέτρα. Οι δε Σφακιανοί βοσκοί, που δραστηριοποιούνταν σε περιοχές που δεν τους προσέφεραν αυτή την ευκολία, σοβάντιζαν τα πηγάδια τους για να μην χάνουν το νερό της βροχής και του χιονιού.

Και πως το έκαναν αυτό; Ο Γιώργος Ρομπογιαννάκης περιγράφει πως αξιοποιούσαν μια αλάνθαστη συνταγή τριών υλικών: ασβέστη, κεραμικά βήσσαλα σε σκόνη και ηφαιστειακή λάβα.

Τα τρία υλικά, κονιορτοποιημένα, τα ανακάτευαν επί 40 ημέρες και με αυτά σοβάντιζαν τα πέτρινα πηγάδια τους προσφέροντας τους έτσι απόλυτη στεγανότητα, χωρίς συστολές και διαστολές του κονιάματος.

Ένα επίσης σημείο στο οποίο αξίζει να σταθούμε στην περίπτωση της αγέρωχης και δυσκολοπερπάτητης Χαλάσοκεφάλας είναι η πηγή νερού "Ανεμοσέφκουλο", πολύ κοντά στην κορυφή.

Εκεί, όπως μας είπε ο κ. Ρομπογιαννάκης, οι βοσκοί σκάλισαν το βράχο κι έφτιαξαν μια εσοχή σε μέγεθος στάμνας την οποία γύρω γύρω έκτισαν με πέτρες κι έβαλαν κι ένα πορτάκι ώστε να προφυλάσσουν από τα ζώα το νερό που συγκεντρώνονταν.Έτσι μπορούσαν κι εκείνοι να δροσίζονται  και να ξεδιψούν σε αυτά τα ζόρικα και μακριά από άλλη ανθρώπινη παρουσία μέρη.