Ο βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στη Μαθιά Πεδιάδος

 

Στην άκρη του οικισμού της Μαθιάς, στην πρώην επαρχία Πεδιάδος, δίπλα από ένα γιγάντιο πρίνο, είναι κτισμένος ο δίκλιτος ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.Λειτούργησε για χρόνια ως ο καθεδρικός του οικισμού μέχρι που τελικά κτίστηκε σε κεντρικό σημείο της Μαθιάς ένας πολύ μεγαλύτερος ναός των Αγίων Πάντων.

Όπως φαίνεται περνώντας το εσωτερικό του ναού αρχικά ανεγέρθηκε το κλίτος που αφιερώθηκε στην Παναγία κι αν κρίνουμε από τον τοιχογραφικό του διάκοσμο χρονολογείται κάπου μέσα στον 14^ο αιώνα.

Ωστόσο φαίνεται πως η εκκλησία, όσο μεγάλωνε ο πληθυσμός της Μαθιάς, δεν χωρούσε τους πιστούς κι έτσι τον 18^ο αιώνα κτίστηκε το δεύτερο κλίτος που αφιερώθηκε στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Δυστυχώς η μεγέθυνση του ναού της Κοιμήσεως δεν ήταν χωρίς συνέπειες καθώς γκρεμίστηκε ο βόρειος τοίχος που ήταν γεμάτος τοιχογραφίες για να ανοίξει η καμάρα σύνδεσης με το κλίτος του Αγίου Ιωάννη.

Παράλληλα μεγάλωσε η κεντρική είσοδος στο κλίτος της Παναγίας και καταστράφηκε στο πλάι τμήμα της κτητορικής επιγραφής που ενημέρωνε για τον Πέτρο και τον Ιωάννη οι οποίοι το έκτισαν.

Μάλιστα κατά το παρελθόν για να μπει κανείς εντός του ναού κατέβαινε σκαλοπάτια αφού ήταν παραχωμένος στο χώμα και γι αυτό τον αποκαλούσαν και Παναγία Βαθιανή.

Στο κλίτος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου άγνωστος ζωγράφος είχε τοιχογραφήσει κάθε σπιθαμή με παραστάσεις καλής τέχνης οι οποίες δυστυχώς, επί Τουρκοκρατίας, κάηκαν από φωτιά που έβαλαν στο ναό οι Οθωμανοί ενώ στη συνέχεια και ο χρόνος με την υγρασία έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στο να καταστραφούν.

Παρ ολ’αυτά ξεχωρίζουν, στο νότιο τοίχο, η παράσταση, σε μεγάλο μέγεθος, με τους τρεις καβαλάρηδες Αγίους Γεώργιο, Δημήτριο και Θεόδωρο. Επίσης οι μορφές Αγίων στο σφενδόνιο, οι συλλειτουργούντες ιεράρχες στο Ιερό με το μελισμό στο κέντρο, τμήματα από παραστάσεις των κολασμένων, δεξιά της εξόδου, καθώς και παραστάσεις από το θεομητορικό και χριστολογικό κύκλο.

Όπως μας ενημέρωσε ο καλός εφημέριος της Μαθιάς π. Δημήτριος Καλαϊτζάκης, όταν οι Οθωμανοί επιχείρησαν να κάψουν το ναό καταστράφηκε το παλιό τέμπλο της Παναγίας αλλά σώθηκαν οι εικόνες που οι κάτοικοι μετέφεραν και έκρυψαν σε σπήλαιο.

Ο π. Δημήτριος μας διηγήθηκε και μια ιστορία που αφορά στο ναό στον οποίο κάθε χρόνο δεκαπενταρίζουν εν όψει της γιορτής της Κοιμήσεως.

Πριν χρόνια λοιπόν μια πιστή, που παρακολουθούσε μια από τις Ακολουθίες, την ώρα που ψάλλονταν τα εγκώμια της Παναγίας κι ενώ βρισκόταν έξω, δίπλα στον πρίνο, είδε μια λάμψη να σκεπάζει όλο το εκκλησίασμα κι άκουσε τις καμπάνες να χτυπούν χαρμόσυνα. Ξαφνιάστηκε με όλο αυτό και την επόμενη ημέρα ρώτησε έναν άλλο πιστό που βρίσκονταν την ίδια ώρα στο ναό αν είδε το ίδιο πράγμα. Εκείνος απάντησε αρνητικά κι έτσι η γυναίκα θεώρησε πως βίωσε το δικό της μικρό θαύμα. Έκτοτε κάθε χρόνο το χει τάμα και επισκέπτεται τη Μαθιά για να τιμήσει την Παναγία στη γιορτή της.

Ο συγκεκριμένος ναός συνδέεται και με μια παλιά ενδιαφέρουσα συνήθεια. Όσοι είχαν δυσκολία στο να αποκτήσουν παιδί κι έκαναν τάμα στην Παναγία να τους βοηθήσει, όταν τελικά έφερναν στο κόσμο το παιδί τους το πήγαιναν στο ναό της Παναγίας, το έβαζαν κάτω από την εικόνα της και ο πρώτος πιστός που έσπευδε να το πιάσει γινόταν ο νονός του.

Να σημειώσουμε πως ο ναός πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου την Κοίμηση και στις 29 Αυγούστου τιμά την αποτομή της κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Επίσης κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα το απόγευμα τελείται εκεί Παράκληση.