Το Οθωμανικό μαντρί του Πασά Μουλά Σκοτούλιου στην Καλανδαρέ Μυλοποτάμου

 

Η Καλανδαρέ είναι ένα από τα πραγματικά όμορφα και γραφικά χωριά του Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο, όπου τα απομεινάρια της Βενετοτουρκικής κατοχής παραμένουν έντονα χαραγμένα πάνω στα κτίρια προσδίδοντας της ένα ατμοσφαιρικό χαρακτήρα αλλοτινών εποχών.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας αυτό το χωριό επέλεξε ο Οθωμανός Πασάς Μουλάς Σκοτούλιος για να φτιάξει το κονάκι του.

Κατέλαβε λοιπόν ένα μεγάλο μέρος της περιοχής, όλα τα βοσκοτόπια και τους πλούσιους ελαιώνες, που είχαν αφήσει πίσω τους οι Ενετοί.

Εκεί ανέπτυξε ένα τεράστιο κοπάδι αιγοπροβάτων και για να χωρίσει τα βοσκοτόπια από τους ελαιώνες έκτισε ένα τοίχο τεσσάρων χιλιομέτρων από τον Καλανδαριανό ποταμό ως τον ποταμού Γογκύλου. Για να τα καταφέρει επιστράτευσε σε αγγαρεία τους χριστιανούς που ζούσαν στην περιοχή, με αμοιβή, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Μιχάλης Τρούλης στο βιβλίο του για το Μυλοπόταμο, μια πεντάρα την ημέρα.

Παράλληλα έκτισε μάντρες και μιτάτα για τα κοπάδια του στη θέση Πλακάλωνα, δυτικά του χωριού, αλλά κι ένα μύλο για να αλέθει τις ελιές του.

Σήμερα απέναντι από το χωριό της Καλανδαρέ ξεχωρίζει μια από τις μάντρες του Σκοτούλιου η οποία διατηρεί το βασικό της κτίσμα όρθιο και μέρος της πέτρινης περίφραξης της.

Πρόκειται για μια θολωτή κατασκευή, μακρόστενη με πύλες, στο μέσο περίπου, διαμπερείς και με άνοιγμα στα ανατολικά, ίσως και από κατάρρευση του τοίχου εκεί. Οι δυο πύλες επικοινωνούσαν με την περίφραξη, ένα μεγάλο κομμάτι της οποίας κατέρρευσε επίσης και τείνει να αφανισθεί.

Μπροστά από την μάντρα υπάρχει πηγάδι όπου σήμερα φυτρώνουν αγριοσυκιές.

Δυστυχώς ο κτηνοτρόφος που δραστηριοποιείται στις μέρες μας στην περιοχή της Καλανδαρέ δε φαίνεται να σέβεται το χώρο. Με μηχανήματα έχει καταστρέψει το τοπίο γύρω από το μαντρί ισοπεδώνοντας και ξεριζώνοντας πρίνους κι ότι άλλη βλάστηση υπήρχε.

Κάτοικος, με τον οποίο μιλήσαμε, φανερά απογοητευμένος από την όλη εικόνα των αυθαιρεσιών που γίνονται στο σημείο αλλά και σε άλλες περιοχές της Καλανδαρέ, μας είπε πως κατά το παρελθόν είχε απευθυνθεί σε αρχαιολόγο για το οθωμανικό μαντρί να δουν μήπως μπορεί να χαρακτηρισθεί μνημείο και σωθεί.

Εξάλλου κάτι ανάλογο δύσκολα βρίσκει κανείς στην Κρήτη κι ίσως είναι το μοναδικό απομεινάρι οθωμανικού μαντριού στο νησί.

Ωστόσο η απάντηση που έλαβε ήταν πως η αρχαιολογική του αξία δεν είναι σημαντική όμως είναι τεράστια η αρχιτεκτονική του αξία και γι αυτό το λόγο δεν πρέπει το θολωτό μαντρί να καταστραφεί.

Εναπόκειται λοιπόν στις τοπικές Αρχές το να το διασώσουν και να το παραδώσουν ως στοιχείο της ιστορίας του χωριού, στις επόμενες γενιές. Οι άνθρωποι που ζούν στην Καλανδαρέ δεν μπορούν γιατί οι σχέσεις τους με τον κτηνοτρόφο δεν είναι πάντα αρμονικές και οι εκκλήσεις τους δεν εισακούονται.

Το πηγάδι