Η πυριτιδαποθήκη της Μονής Αρκαδίου και η Εθελοθυσία στο Ολοκαύτωμα του 1866

 

 

Συνεχής και ακατάπαυστη είναι η παρουσία τουλάχιστον για οκτώ αιώνες  της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αρκαδίου στη ζωή της Κρήτης αλλά και στην Ιστορία της.

Το πολύπλευρο έργο της Μονής ξεδιπλώνεται στο διάβα των αιώνων.Οι αγώνες της ενάντια στους κατακτητές ενέπνευσαν. Οι θυσίες των ανθρώπων που έζησαν και πέθαναν εκεί συγκίνησαν και παραδειγμάτισαν.

Κατά την επανάσταση του 1821 οι μοναχοί της συμμετέχουν και πρωτοστατούν στα γεγονότα. Η πρώτη καταστροφή έρχεται τότε καθώς λεηλατείται και αναγκαστικά εγκαταλείπεται από τους μοναχούς για ένα μικρό διάστημα. Πολύ σύντομα όμως επιστρέφουν.

Το ανώτατο σημείο όμως στην πυραμίδα της προσφοράς της Μονής είναι όταν ανεβαίνει το σκαλοπάτι της αυτοθυσίας, του ηρωισμού και του αλτρουισμού.Είναι το Ολοκαύτωμα της 8ης Νοεμβρίου 1866. Μάλιστα φέτος, στις 8 Νοεμβρίου, με λαμπρότητα πραγματοποιήθηκε, ο εορτασμός για τη συμπλήρωση 157 ετών από την Αρκαδική Εθελοθυσία.

Στο ξεκίνημα της Κρητικής Επανάστασης εναντίον του Οθωμανικού επεκτατισμού βρέθηκε η Μονή να έχει στα τείχη της κλεισμένους 964 πολεμιστές και χωρικούς από τα γύρω χωριά, στην προσπάθειά τους να γλιτώσουν αλλά και παράλληλα να εναντιωθούν στην τυραννία που υπέμεναν όλα τα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής.

 Η επίθεση του Οθωμανικού στρατού, ο οποίος αποτελούταν από 15.000 άντρες και υποστηριζόταν από 30 κανόνια, υπό την ηγεσία του Μουσταφά Ναϊλή Πασά, ξεκίνησε στις 8 Νοεμβρίου.

Όταν οι Τούρκοι κατάφεραν και μπήκαν στην αυλή της Μονής, ο Ηγούμενος Γαβριήλ, που πολεμούσε στην ταράτσα του κελιού του σκοτώθηκε ή κατά μια άλλη εκδοχή αυτοκτόνησε για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών.

Τότε, μαχητές από τις Μαργαρίτες, έβαλαν φωτιά σε βαρέλια με μπαρούτι που υπήρχαν κάτω από το κελί του Γαβριήλ και έτσι έγινε μια  πρώτη έκρηξη, όχι ισχυρή, αφού το μπαρούτι είχε πάρει υγρασία.

Στη συνέχεια, έχουμε την συγκέντρωση των αμάχων στην οιναποθήκη της Μονής που είχε μετατραπεί σε πυριτιδαποθήκη. Εκεί υπήρχαν 12 βαρέλια πυρίτιδας, καθώς και αρκετό μπαρούτι χυμένο στο πάτωμα.

Από εδώ και πέρα υπάρχει το ιστορικό κενό. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιοι και πόσοι είχαν καταφύγει στην μπαρουταποθήκη. Κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει πόσοι και ποιοι μαχητές με όπλα είχαν υποστήριζαν τους άμαχους. Κανείς δεν μπορεί να πει , επίσης, ποιος ή ποιοι έβαλαν φωτιά στην πυρίτιδα αφού σχεδόν κανείς δεν διασώθηκε.

Η μια εκδοχή μας λέει πως  Κώστας Γιαμπουδάκης, από το Άδελε Ρεθύμνου, μετά το σάλπισμα της τελευταίας  τουρκικής γενικής εφόδου, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη. Μια δεύτερη αναφέρει πως την ανατίναξε ο Ανωγειανός Εμμανουήλ Σκουλάς.

Δεν είναι όμως μόνο αυτοί, καθώς η Χαρίκλεια Δασκαλάκη σε αφήγησή της στην εφημερίδα «Αιών» ανέφερε ως πυρπολητή το ράφτη του Μεγάλου Κάστρου, από τις Γωνιές  Μαλεβιζίου Δράκο Ντελή (Τσιμπραγό).Τον ίδιο πυρπολητή ανέφερε και η Επιτροπή Κισσάμου των επαναστατών.

Σε άλλα κείμενα ως πυρπολητές αναφέρουν έναν  ηλικιωμένο ιερέα που ήταν στην πολιορκία, αλλά κι ένα καλόγερο, βοηθό του Γαβριήλ.

Η αναπαράσταση

Στις μέρες μας μια αναπαράσταση των ηρώων του Αρκαδίου, που έχει τοποθετηθεί στην πυριτιδαποθήκη (αντίγραφο πίνακα του Βρυζάκη που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη) το οποίο δημιούργησε ο διακεκριμένος ζωγράφος Ιωάννης Μαράβας, προσδίδει στο ακέραιο το νόημα και την ιδέα για την οποία πολέμησαν οι έγκλειστοι Κρητικοί στη Μονή Αρκαδίου.

Η φιλοτέχνηση της έγινε με μέριμνα του τότε Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου, νυν Αρχιεπισκόπου Κρήτης. Το έργο τοποθετήθηκε το Νοέμβριο του 2016 την Πυριτιδαποθήκη του Μοναστηριού αντικαθιστώντας το παλαιότερο και φθαρμένο από τον χρόνο αντίγραφο πίνακα, που είχε υπήρχε στον χώρο.

Σε αυτήν βλέπουμε την ευλογία του Ηγουμένου Γαβριήλ για την έναρξη του αγώνα προκειμένου να σώσουν την πίστη και τα ιδανικά τους. Οι πολιορκημένοι γύρω του αγωνιούν, υποφέρουν, ελπίζουν, αγωνίζονται, θυσιάζονται και προσδοκούν μετά από τη θυσία τους την Ανάστασή τους στην αιωνιότητα, δαφνοστεφανωμένη να την φέρνουν άγγελοι από τον ουρανό.