Στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου "ζωντανεύει" από το Νίκο Ψιλάκη μια "Κρήτη λαλέουσα"

 

Πρωτότυπη ως προς τη θεματολογία της και αληθινό έργο τέχνης ως προς το περιεχόμενο της είναι η έκθεση «Κρήτη: Νήσος λαλέουσα. Έθιμα και τελετουργίες που δεν έσβησε ο χρόνος» που  φιλοξενείται αυτή την περίοδο στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο.

Φωτογραφίες του Νίκου Ψιλάκη ξετυλίγουν, με δομημένο τρόπο, σειρά εθίμων λαϊκής λατρείας που συνοδεύουν μικρές και μεγάλες γιορτές στον κύκλο του χρόνου ξυπνώντας μνήμες και αποδίδοντας με τον πλέον πιστό τρόπο το δέσιμο των Κρητικών με τον τόπο τους κι όσα τους κληροδότησαν οι πρόγονοι τους.

Στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει 120  «ομιλούσες» φωτογραφίες (γι αυτό και ο τίτλος λαλέουσα) τις οποίες χαρακτηρίζει η υψηλή αισθητική αξία και η αγάπη Νίκου Ψιλάκη για τη διατήρηση εθίμων που αγκαλιάζουν την Κρήτη.

Έργο μιας μακράς και κοπιώδους προσπάθειας που ξεκίνησε συστηματικά πριν από 40 ολόκληρα χρόνια κι έχει αποτυπωθεί εκδοτικά και φυσικά φωτογραφικά δίνοντας τώρα και στο ευρύ κοινό την ευκαιρία να το θαυμάσει.

Λαϊκά έθιμα και τελετουργίες, πολλές από τις οποίες έλκουν την καταγωγή τους από την απώτερη αρχαιότητα, κυρίως από τα αρχαϊκά, τα κλασικά, τα βυζαντινά χρόνια και αποτελούν ζωντανό πλούτο για τη σημερινή Κρήτη αλλά και, γενικότερα, για ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο αποτυπώνονται σε αυτές τις φωτογραφίες.

«Κρήτη: Νήσος λαλέουσα»:

Τα έθιμα λαϊκής λατρείας, οι γιορτές, τα πανηγύρια, οι μικρές και μεγάλες συνάξεις αγροτικών κοινοτήτων αποτελούν γνήσιες εκφράσεις της λαϊκής ψυχής και αυθεντικές μαρτυρίες ζωής. 

Αν και στις κοινωνίες, ιδιαίτερα στις νεωτερικές, τίποτα δεν μένει σταθερό και αμετάβλητο, οι εθιμικές πρακτικές διατήρησαν το βαθύτερο νόημά τους, όπως διατήρησαν και στοιχεία του τελετουργικού τυπικού μαζί με άλλα μορφολογικά χαρακτηριστικά και προσαρμόστηκαν αρμονικά στα δεδομένα της κάθε εποχής.

Αναβάσεις σε σύγχρονα ιερά κορυφής, ιερά δέντρα, τελετουργικοί καθαρμοί σε θαλασσινό νερό, προσφορές των πρώτων καρπών στους ναούς, τελετουργίες σε σπήλαια πολλά από τα οποία διατηρούν την ιερότητά τους ακόμη και από την προϊστορική εποχή αποτυπώνουν ανάγλυφα άγνωστες ή λιγότερο γνωστές μορφές της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Μερικά από τα έθιμα που παρουσιάζονται στην έκθεση έχουν εκλείψει τα τελευταία χρόνια ή κινδυνεύουν με αφανισμό, γεγονός που καθιστά το φωτογραφικό υλικό μοναδικό διασώζοντας μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές εκφάνσεις του νεοελληνικού εθιμικού βίου.

«Νιώθω τυχερός», γράφει ο Νίκος Ψιλάκης στο εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης, «που έζησα τα λαϊκά μας έθιμα στην αρχετυπική τους μορφή, αυτές τις γνήσιες εκφράσεις ψυχής ενός λαού που διατήρησε μέσα σε καιρούς χαλεπούς και αιώνες υποδουλώσεων τα ιερά και τα όσια του.

Νιώθω τυχερός που ακολούθησα τα βήματα των αρχαίων οδοιπόρων καθώς ανηφόριζαν στα ιερά κορυφής, τυχερός που ακούμπησα την Αγία Μυρτιά και την ιερή δρυ της Αγίας Παρασκευής, τυχερός που περπάτησα μαζί με τους γέροντες αγρότες στην πολύωρη λιτανεία, τέλη ενός θερμού Νοεμβρίου, ικετεύοντας τον πλάστη του κόσμου να ρίξει καρποφόρες βροχές και να ξεδιψάσει τη φρυγμένη κατάξερη γη μας».

Οι φωτογραφίες παρουσιάζονται κατά ενότητες και συνοδεύονται από αναλυτικές λεζάντες, σε Ελληνικά και Αγγλικά, στις οποίες αναγράφονται ακόμη και μικρά αποσπάσματα που τεκμηριώνουν την καταγωγή και την ιδιαίτερη θρησκευτική και πολιτισμική αξία των λαϊκών εθίμων.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως το Σάββατο 9 Δεκεμβρίου.

Ώρες λειτουργίας:

Δευτέρα – Παρασκευή 09:00 – 14:00 & 17:00 – 21:00, 

Σάββατο 09:00 – 14:00,

Κυριακές και Αργίες κλειστά.

Η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη.

Να σημειώσουμε πως τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου, στις 7.30 το απόγευμα, στη Δημοτική αίθουσα Ανδρόγεω θα γίνει η πρώτη επίσημη παρουσίαση της επανέκδοσης του εδώ και πολλά χρόνια εξαντλημένου τόμου του Νίκου Ψιλάκη «Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου», το οποίο εμπλουτίστηκε με υλικό και κυκλοφόρησε ξανά φέτος το καλοκαίρι.