Η μνημειακή ελιάς της Γόρτυνας-Ίσως το πιο ιδιαίτερο δέντρο ελιάς στην Κρήτη

 

Έχει επικρατήσει να την ονομάζουμε «H Ελιά της Γόρτυνας», όχι επειδή είναι το μεγαλύτερο σε ηλικία δέντρο της περιοχής, ούτε επειδή είναι εντυπωσιακός από μόνος του ο κορμός της.

Η Ελιά της Γόρτυνας έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) ως μνημειακό ελαιόδεντρο λόγω της ιδιαίτερης μορφής του ανάγλυφου του κορμού του, ο οποίος παρουσιάζει το μοναδικό φαινόμενο να έχει ενσωματωμένο  στο εσωτερικό του ένα μεγάλο τμήμα από κίονα της Ρωμαϊκής Περιόδου.

Ο κίονας αυτός περιβάλλεται από τον κορμό και βρίσκεται πλήρη επαφή μαζί του σε τρόπο που να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του.Το φαινόμενο έχει, προφανώς, δημιουργηθεί με την τοποθέτηση του κίονα σε κάποια περίοδο της ζωής του δέντρου στην κοιλότητα  του κορμού ο οποίος στην πορεία των ετών αναπτύχθηκε και τον εγκλώβισε στο εσωτερικό του. Αν παρατηρήσει κάποιος τη βάση του δέντρου θα διαπιστώσει πως η Ελιά της Γόρτυνας δεν "αγκαλιάζει" μόνο τον κίονα αλλά και μια μεγάλη πέτρα που έτυχε να βρεθεί κοντά στις ρίζες της.

Το συγκεκριμένο Ελαιόδεντρο μετρά πάνω από 1.600 χρόνια ζωής, βρίσκεται δίπλα στα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας, κοντά στον οικισμό των Αγίων Δέκα, κι είναι από τα πρώτα πράγματα που βλέπουμε προσερχόμενοι στην περιοχή.

Ανήκει  στους κληρονόμους Κοσμαδάκη και είναι της ποικιλίας Χοντρολιά, που τοπικά ονομάζεται Φραγκολιά, εμβολιασμένη σε υποκείμενο  Αγριελιάς.Η περίμετρος του φθάνει τα 10,2 μέτρα και η διάμετρος βάσης τα 3,25 μέτρα