Το Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων στον Πιτροφό της Άνδρου-Λειτουργεί σε παλιό λιοτρίβι

 

Στο χωριό Πιτροφός της Άνδρου λειτουργεί ένα πολύ ξεχωριστό Μουσείο Ελιάς, το οποίο επισκέπτονται κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι που επιλέγουν το όμορφο νησί των Κυκλάδων για τις διακοπές τους.

Σε αυτό το χωριό τα πρώτα κτίσματα κατασκευάστηκαν περίπου το 1500, στο βορειοδυτικό και υψηλότερο τμήμα του, όπου και ήταν ο αρχικός πυρήνας του οικιαμού.

Ο λόγος δημιουργίας αυτών των πρώτων κατοικιών ήταν ο εξαναγκασμός των ανθρώπων της Άνδρου από τους Τούρκους να δουλέψουν στα καμίνια για την παραγωγή ασβέστη.

Ένα από αυτά τα πρώτα κτίρια ήταν το κτίριο του Μουσείου της Ελιάς, που τότε λειτουργούσε ως λιοτρίβι, καθώς το ελαιόλαδο ήταν απαραίτητο όχι μόνο για βρώση αλλά και ως πηγή ενέργειας για να έχουν φωτισμό τη νύκτα.

Ο ελαιόμυλος του Πιτροφού, γνωστός και ως "βίδα" του Πιτροφού, αποτελεί μέρος διόροφου κτίριου.Περιλαμβάνει κομμάτι της κατοικίας του "βιδάτορα" ή "λιοτριβιάρη" αλλά και το κατώγι.Αποτελεί θαυμάσιο δείγμα μιας μικρής προβιομηχανικής ζωοκίνητης μονάδας εξαγωγής ελαιόλαδου.

Πολλές τέτοιες οικοτεχνικές μονάδες ήταν διάσπαρτες κατά το παρελθόν στην ορεινή Άνδρο. Λειτουργούσαν ακόμη κατά τη δεκαετία του '60 και με τον οικοτεχνικό τους χαρακτήρα εξυπηρετούσαν τη μικρή τοπική αγορά.

Το συγκεκριμένο ελαιοτριβείο παρουσιάζει όμως και μια ιδιαιτερότητα: διαθέτει πολλούς χώρους σε αντίθεση με τα περισσότερα ελαιοτριβεία της Άνδρου, όπου η διαδικασία περιοριζόταν σε ένα και μόνο μικρό χώρο.

Διάφορα σωζόμενα στοιχεία, όπως τρία βόλια, δύο πέτρινες πλάκες αλέσματος, και άλλες δομικές λεπτομέρειες του κτιρίου, δείχνουν ότι λειτουργούσε κατά το 18ο αιώνα.Το 1857 μεταπωλήθηκε, μαζί με την οικία του ορόφου, ως ολοκληρωμένο ελαιοτριβείο.

Με επιμελημένη εξωτερική πρόσοψη και εσωτερική λιθοδομή παρουσιάζει ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως καμάρες, τζακότοπο, πέτρινο καζάνι, στέρνα, πέτρινες κλίμακες διαφόρων τύπων, που απαντώνται στην αγροτική Άνδρο και χαρακτηρίζουν την αισθητική λειτουργικότητα της αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων, γενικότερα.

Ο πρώτος ιδιοκτήτης του το έδωσε ως προικώο για την κόρη του Διαμάντω στο σύζυγό της Σταμάτη Μηλέο. Το κτίριο είναι γνωστό και με την επωνυμία "Δεσποτικό", καθώς το 1823 στην κατοικία του έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο εξ Άνδρου καταγόμενος μητροπολίτης Βάρνης (πόλη της σημερινής Βουλγαρίας) Φιλόθεος Καρκάκης.

Το 1955 η Διαμάντω, το πούλησε στο Μιλτιάδη Γονέο, ναυτικό, ο οποίος το λειτούργησε μέχρι το θάνατό του το Γενάρη του 1963.Η χήρα του, Ελισάβετ Γονέου, συνέχισε για 4 ακόμη χρόνια τη λειτουργία του λιοτριβιού έως το 1967, οπότε διεκόπη οριστικά.Από τότε ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη από συγγενικά της πρόσωπα.

Το 1997, ολόκληρο το κτίριο (κατοικία και παλαιό λιοτρίβι) αγοράστηκε από τον Ανδριώτη Δημήτρη Χέλμη καταγόμενο από τον Πιτροφό, πολιτικό μηχανικό και σημερινό ιδιοκτήτη.

O Δ. Χέλμης διαμόρφωσε το ισόγειο όπου βρίσκεται το παλαιό λιοτρίβι που διασώζει ολόκληρο τον εξοπλισμό του σε επισκέψιμο μουσειακό χώρο, ως Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων.

Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να δει από κοντά ένα τυπικό δείγμα μιας καλά σωζόμενης μικρής προβιομηχανικής τεχνολογίας ελαιοπαραγωγική μονάδα και να γνωρίσει καλύτερα τη λειτουργία μιας παραδοσιακής μορφής οικοτεχνίας. Επίσης μπορεί παρακολουθήσει και σχετικό βίντεο από τη διαδικασία της ζωοκίνητης λιοτρίβισης που έγινε στο χώρο του μουσείου το 2000, καθώς όλη η εγκατάσταση είναι πλήρως λειτουργική.

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το Μουσείο ΕΔΩ