Η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στην Κρήτη: Τα βάρβαρα, τα ρεβίθια με το μέλι και η ευλογιά

 

Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτης έναντι της ευλογιάς, η οποία κατά το παρελθόν οδηγούσε ακόμα και στο θάνατο.

Τότε που δεν υπήρχαν ούτε εμβόλια ούτε αποτελεσματικά φάρμακα για να την αντιμετωπίσουν κατέφευγαν σε λαϊκά γιατροσόφια.

Το πιο διαδεδομένο γι αυτή την ασθένεια ήταν ένα παρασκεύασμα από μέλι και γάλα ενώ άλλο γιατρικό ήταν ο πολτός των ρεβιθιών με μέλι, χωρίς να λείπει η επάλειψη του δέρματος με αγιασμό.

Η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας συμπίπτει με τη νηστεία των Χριστουγέννων οπότε δεν καταναλώνονταν κρέας. Εθιμικό φαγητό της ημέρας λοιπόν ήταν τα ρεβίθια και σε καμία περίπτωση όσπρια μικρότερου μεγέθους, όπως οι φακές και οι παπούλες γιατί αυτών οι καρποί ήταν μικροί και θύμιζαν τα σπυράκια της ευλογιάς.

Όπως αναφέρει ο Νίκος Ψιλάκης, δε γνωρίζουμε πλήρως γιατί καθιερώθηκε εκείνη την ημέρα να τρώνε σε χωριά της Κρήτης ρεβίθια. Ενδέχεται όμως επειδή  θεωρούνταν αυτό υλικό με θεραπευτική χρήση στην ευλογιά να πίστευαν πως η κατανάλωση του έχει και προληπτικό χαρακτήρα.

Σε πολλές περιοχές της χώρας έφτιαχναν, και φτιάχνουν ακόμα, τα βάρβαρα, ένα φαγητό με πολλούς διαφορετικούς σπόρους της γης, όσπρια, σιτηρά, ρόδια, σταφίδες, καρύδια κ.α.

Σε ότι αφορά το γλυκό της ημέρας αυτό έπρεπε να έχει οπωσδήποτε μέλι. Σε χωριά όπου υπήρχε εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας συνήθιζαν να φτιάχνουν λουκουμάδες.

Μέτρα πρόληψης για την ευλογιά αποτελούσαν οι λιτανείες της εικόνας της Αγίας Βαρβάρας με δοξολογίες στα τρίστρατα χωριών και πόλεων ενώ δεν ήταν σπάνιοι και οι περισχοινισμοί των απειλούμενων από τη νόσο οικισμών.

Στην Ασή Γωνιά τη μέρα της γιορτής της Αγίας αντί για καλημέρα οι κάτοικοι συνήθιζαν όταν συναντούσαν ο ένας τον άλλο να λένε: «Μέλι και γάλα στη στράτα τζης».

Να σημειώσουμε πως η Αγία Βαρβάρα ήταν προστάτιδα του ισχυρού κάποτε σωματείου των σταφιδεργατών στο Ηράκλειο με τη μορφή της να στολίζει τη σημαία τους.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Νίκου Ψιλάκη "Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη-Έθιμα στον κύκλο του χρόνου", εκδόσεις Καρμάνωρ)

Οι εικόνες προέρχονται από τους δυο ναούς της Αγίας Βαρβάρας στο χωριό της Αγίας Βαρβάρας