Λίνιες: Τα αποστραγγιστικά έργα των Ενετών στο Οροπέδιο Λασιθίου που έκαναν το βάλτο καλλιέργειες

 

Ο πλούσιος κάμπος του Οροπεδίου Λασιθίου, που βλέπουμε μόλις προβάλλουμε από το Σελί Αμπέλου, κάποτε υπήρξε βάλτος και δεν καλλιεργούνταν λόγω των νερών που συγκέντρωνε τους χειμερινούς μήνες.

Ήταν κάπου γύρω στο 1545 όταν, σύμφωνα με το Στέργιο Σπανάκη, σε απόφαση της Βενετικής Γερουσίας γίνεται αναφορά σε αυτά τα χωράφια ως «βαλτώδικα» με την παρατήρηση πως μπορούν, με δαπάνη 1.500 δουκάτων, να καλλιεργηθούν και να αποδώσουν μεγάλο εισόδημα.

Κάπως έτσι ξεκίνησαν τα αποστραγγιστικά έργα στο δυτικό τμήμα στον κάμπο του Λασιθίου, οι περίφημες λίνιες, με τη λέξη να έχει ιταλική ρίζα (σημαίνει γραμμή καθώς οι τάφροι που κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν ως μέσο αποστράγγισης ήταν σε ευθεία γραμμή).

Με αυτές τις τάφρους τα νερά έφευγαν εκτός χωραφιών και μπορούσε να γίνει σπορά τους.

Βέβαια ο Νικόλαος Πλάτωνας θεωρεί πως τα αποστραγγιστικά έργα του Λασιθίου ήταν μινωικά και ο Άγγλος Πεντλέμπουρυ τα αποδίδει στους Ρωμαίους, ωστόσο αν είχαν κατασκευαστεί εκείνες τις περιόδους δύσκολα θα διατηρούνταν ως την Ενετοκρατία και κάποια εξ αυτών μέχρι σήμερα.

Οι λίνιες, που έχουν κατεύθυνση από βορρά προς νότο, ήταν 12 και οι μεταξύ τους αποστάσεις ήταν ίσες. Εκείνες που είχαν κατεύθυνση από ανατολή προς τη δύση ήταν 20 και οι μεταξύ τους αποστάσεις ήταν μικρότερες των άλλων και άνισες. Από τις 20 αυτές λίνιες κυρίως διοχετεύονταν τα νερά που κατεβαίνουν από το Καθαρό στο Χώνο.

Τα ορθογώνια τετράγωνα που σχηματιζόταν από τις λίνιες είχαν διαφορετική έκταση το καθένα και ήταν 193 ½. Σε μια από τις γωνιές κάθε τετραγώνου ήταν μια πέτρα, πάνω στην οποία ήταν λαξευμένος ο αριθμός του τετραγώνου. Παρόμοια πέτρινα ορόσημα, τα λεγόμενα κουντουρού, στα οποία ήταν χαραγμένες οι σπουδαιότερες πληροφορίες σχετικά με το τμήμα του εδάφους, υπήρχαν στη Βαβυλωνία το 2000 π.Χ.

Τα πέτρινα ορόσημα του Λασιθίου διατηρούνταν στον κάμπο και επί Τουρκοκρατίας, όπως αναφέρει έγγραφο του τουρκικού αρχείου Ηρακλείου του 1761, που καθόριζε τα όρια των μουκαταγασίδων του Λασιθίου.

Το δυτικό τμήμα του κάμπου του Οροπεδίου ανήκε στο βενετικό κράτος και το ενοικίαζε τα πρώτα χρόνια κάθε 5 και αργότερα κάθε 15 έτη. Οι ενοικιαστές παρέδιδαν το 1/3 της σοδιάς τους στις κρατικές αποθήκες που ήταν στη θέση Μόρος, στη νότια πλευρά της Κεφάλας.

Οι ενοικιαστές στην αρχή, κατά τη διάρκεια της σποράς και του θερισμού, έμεναν σε πρόχειρα κτισμένα από τους ίδιους οικήματα, τα οποία εγκατέλειπαν το χειμώνα.

Μετά όμως έμεναν εκεί μόνιμα και το χειμώνα. Οι περισσότεροι απ' αυτούς τους μικρούς οικισμούς πήραν το όνομα τους από τον πρώτο τους κάτοικο. Για παράδειγμα το Τζερμιάδω από τους Τζερμιάδες, το Λαγού από τον πρώτο οικιστή του Λαγό, το Φαρσάρω από τους Φαρσάρηδες.

Μέσα στο Οροπέδιο του Λασιθίου αναφέρονταν το 1583 περίπου 40 οικισμοί από τους οποίους σώθηκαν μόνο 17 ενώ όσοι έσβησαν από το χάρτη έμειναν μόνο ως τοπωνύμια.

Σήμερα δυστυχώς οι περισσότερες λίνιες έχουν καταστραφεί. Έχουν μπαζωθεί κι έχουν γίνει χωράφια ή καλύφθηκαν από χόρτα και χώμα ή μετατράπηκαν σε δρόμους για να περνούν τα αυτοκίνητα και να πηγαίνουν στις καλλιέργειες. Βέβαια αυτό δεν έγινε χωρίς συνέπειες καθώς όπως όλοι γνωρίζουμε συχνά πυκνά σε δύσκολους χειμώνες ο κάμπος του Οροπεδίου μετατρέπεται σε μια τεράστια λίμνη που το νερό της δε βρίσκει διεξόδους και καταστρέφει τις καλλιέργειες.

(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την έκδοση "Το Λασίθι άλλοτε και σήμερο", του Στέργιου Σπανάκη, 1976, το φωτογραφικό υλικό μας διέθεσε ο Κώστας Φουκαράκης)